Agent narsistlar o’zlarini yaxshi yolg’onchi deb bilishadi, lekin o’rtacha odamdan ko’proq yolg’on gapirmaydilar

Aksariyat odamlar vaqti-vaqti bilan yolg’on gapirishadi, shu jumladan sheriklariga ham, bu xatti-harakatlar ko’pincha munosabatlardan qoniqishning pasayishiga olib keladi. Bunday aldash odatda er-xotinlar o’rtasidagi nizolarni oldini olish vositasi sifatida paydo bo’ladi. Oldingi tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, o’z sheriklariga minimal sadoqatli bo’lganlar yoki qo’rqinchli va tashvishli bog’lanish uslublarini namoyon qiluvchilar aldamchi bo’lish ehtimoli ko’proq.

Ko’pincha yolg’on gapirish bilan bog’liq bo’lgan yana bir xususiyat – bu narsissizm. Narsissizm – bu haddan tashqari o’ziga qaramlik, hayratga muhtojlik va boshqalarga empatiya etishmasligi bilan tavsiflangan shaxsiy xususiyatdir. Tadqiqotchilar narsisizmning har xil turlarini ajratib ko’rsatishadi, ulardan biri ulug’vor narsisizmdir. Uning ikkita kichik turi yoki qirralari bor – agentlik narsissizm va kommunal narsissizm.

Agent narsissizm – bu shaxsiy yutuqlarga, muvaffaqiyatga va ijtimoiy munosabatlardagi hukmronlikka, ko’pincha boshqalarga zarar etkazishga qaratilgan o’ziga xos xususiyatdir. Boshqa tomondan, kommunal narsissizm – bu shaxsiy xususiyat bo’lib, unda odamlar o’zlarining saxiyligi, fidoyiligi va axloqiy ustunligining haddan tashqari tuyg’usini namoyon qiladilar, o’zlarining taxminiy altruistik xatti-harakatlari uchun hayrat va e’tirofga intiladilar.

Tadqiqot muallifi Niko Xarxoff va uning hamkasblari yolg’on gapirishga moyillik va narsisizmning bu ikki turi o’rtasida haqiqatan ham bog’liqlik bor-yo’qligini tekshirmoqchi bo’lishdi. Ularning ta’kidlashicha, bunday turdagi o’ta narsisistik odamlarning xatti-harakatlari boshqalarda ma’lum taassurot qoldirish istagi bilan bog’liq va yolg’on gapirish ular uchun foydalanadigan vositalardan biri bo’lishi mumkin.

Tadqiqot mualliflarining taxmini shundaki, ko’proq narsisistik shaxslar o’zlarining romantik sheriklariga yolg’on gapirishga ko’proq moyil bo’lishadi. Ular bu ko’proq agentlik narsissizmi yuqori bo’lgan odamlarda va erkaklarda bo’lishini kutishgan. Ushbu tadqiqotchilar ikkita tadqiqot o’tkazdilar.

Birinchi tadqiqotda tadqiqotchilarning shaxsiy tarmoqlaridan olingan 298 ishtirokchi qatnashgan bo’lsa, ikkinchisida 256 kishi ishtirok etdi. Ikkala tadqiqotda ishtirok etganlarning aksariyati ayollar bo’lib, birinchi tadqiqotda o’rtacha yoshi 30, ikkinchisida 27 edi. Yarimdan ko’prog’i talabalar bo’lib, barchasi o’qish davomida munosabatlarda edi.

Ishtirokchilar kommunal narsissizm (Kommunal narsissizm inventarizatsiyasi orqali), agentik narsissizm (narsisistik shaxs inventaridan foydalangan holda) va ularning yolg’on gapirish chastotasi (moslashtirilgan, hali nashr etilmagan shkala asosida) uchun baholashdan o’tdilar. Ushbu yolg’on baho yolg’onning uchta turini tekshirdi: o’z-o’zini yo’naltiruvchi yolg’on, boshqa yo’naltirilgan yolg’on va sherikni sharmandalikdan himoya qilishga qaratilgan altruistik yolg’on.

Tadqiqotchilarning bashoratlaridan farqli o’laroq, yolg’onning faqat bitta turi ikkinchi tadqiqotda agentlik narsissizm bilan kichik bog’liqlikni ko’rsatdi, birinchi tadqiqot esa bunday aloqani ko’rsatmadi. Bundan tashqari, yuqori darajadagi agentlik narsissizm bo’lganlar o’zlarini kamroq narsisistik hamkasblariga qaraganda yaxshiroq yolg’onchi deb bilishgan.

Birinchi tadqiqotda o’ziga xos yolg’onning o’ziga xos turi va agentlik narsisizm o’rtasida zaif korrelyatsiya paydo bo’ldi. Ikkinchi tadqiqotda erkaklar ayollarga qaraganda tez-tez yolg’on gapirishlarini da’vo qilishdi. Ikkala tadqiqot ham narsisizm va yolg’onchilik tendentsiyalari o’rtasida sezilarli bog’liqlik aniqlamadi.

“Xulosa qilib aytganda – ushbu tadqiqotning uy xabari sifatida – biz yana agentlik narsissizmi yuqori bo’lgan odamlar yaxshi yolg’onchi ekanligiga ishonishlarini yana bir bor ko’rsatdik, ammo bu o’z-o’zidan xabar berish chastotasining yuqori bo’lishiga olib kelmaydi. ishqiy munosabatlar”, deb xulosa qildi tadqiqot mualliflari.

Tadqiqot yolg’on va narsisizm o’rtasidagi aloqalarni ilmiy tushunishga qimmatli hissa qo’shadi. Biroq, tadqiqot faqat narsisizm va yolg’on haqida o’z-o’zidan olingan hisobotlarga asoslangan edi va yolg’on gapirishga moyil bo’lgan odamlar o’z-o’zini hisobotida yolg’on gapirishga samimiy javob bermaslik ehtimoli ko’proq bo’ladi deb taxmin qilish mantiqiy emas. Yolg’on va narsisizmning ko’proq ob’ektiv choralarini qo’llagan tadqiqot teng natija bermasligi mumkin.