Behruzbek Hamidov
Yoshimiz o’tgan sari imkoniyatlar kamayib, ko’proq qiyinchiliklar paydo bo’ladi. Bizning sog’lig’imiz yomonlashadi, bizda kamroq va zaifroq energiya qoladi va biz nima qilishga vaqtimiz yo’qligini va nimani o’zgartirishni xohlayotganimiz haqida o’ylashni boshlaymiz.
Darhaqiqat, bizning istaklarimiz va o’z farovonligimiz uchun o’zgarishga tayyorligimiz muhim. Hayotdan qoniqish hissi yashagan yillar soniga emas, balki bu yillarning sifatiga, ularni qanday yashaganimizga bog’liq.
Gerontologiya va sotsiologiya sohasidagi tadqiqotlar, shuningdek, “ko’k zonalar” deb ataladigan asrliklarning tajribasi – dunyoning haddan tashqari keksalikka erishgan odamlari ko’p bo’lgan mintaqalari (masalan, Gretsiyadagi Ikariya, Yaponiyadagi Okinava, Italiyadagi Sardiniya) baxtli va uzoq umr ko’rishga yordam beradigan 9 ta asosiy omilni ko’rsatadi.
1. Ijtimoiy aloqalarni mustahkamlash
“Oxirgi kunimni kim bilan o’tkazmoqchiman?” Degan savol. yaqinlaringizga ahamiyat va e’tiboringizni qaratishga yordam beradi. Munosabatlarimiz sifati bizning ruhiy va jismoniy salomatligimizga bevosita ta’sir qiladi, deydi psixologlar.
Jamiyat hissi va kuchli ijtimoiy aloqalar stress, depressiya va hatto kasalliklarga qarshi kuchli himoya omilidir. Shuning uchun, agar sizning muhitingizda siz uchun qulay bo’lgan va siz uchun aziz bo’lgan odamlar yetarli bo’lmasa, siz yangi munosabatlarni o’rnatishga, mavjudlarini mustahkamlashga yoki yo’qolgan aloqalarni yangilashga vaqt ajratishingiz kerak.
Bunga ijtimoiy qiziqish guruhlarida faol bo’lish, ko’ngillilik hamda turli kurslarda qatnashish yoki oddiygina do’stlar va oila a’zolari bilan muntazam uchrashish kiradi.
2. Moliyaviy ishlaringizga g‘amxo‘rlik qiling
Moliyaviy xavfsizlik har qanday bosqichda, ayniqsa qarilikda hayot sifatiga ta’sir qiluvchi eng muhim omillardan biridir.
Daromad va xarajatlaringizni muntazam ravishda tahlil qilish, byudjetni rejalashtirish va moliyaviy xavfsizlik tarmog’ini yaratish kerak. Bu sizga moliyaviy qiyinchiliklardan xalos bo’lishga va kelajakda tanlov erkinligini ta’minlashga yordam beradi. Nafaqaga chiqishdan ancha oldin moliyaviy xavfsizligingizni rejalashtirishni boshlash muhimdir.
3. Ovqatni kamroq iste’mol qiling, ko’proq harakat qiling
Bu to’g’ri ovqatlanish haqida bo`lsa ham bu juda muhimdir. Meva, sabzavot va to’liq donlarga boy muvozanatli ovqatlanish uzoq umr ko’rish va salomatlikni mustahkamlashga yordam beradi.
Ammo dietadan tashqari, muntazam jismoniy faoliyat, yetarli uyqu va stressni minimallashtirishda yordam beradi. Aytgancha, jismoniy faoliyat sport zalida mashaqqatli mashg’ulotlarni anglatmaydi. Bu kundalik yurish, suzish, yoga bo’lishi mumkin – siz yoqtiradigan va muntazam ravishda bajarishingiz mumkin bo’lgan har qanday mashg’ulot.
Jismoniy faollik va dam olish o’rtasidagi muvozanatni topish muhimdir. Surunkali stress tananing barcha tizimlariga salbiy ta’sir qiladi, shuning uchun meditatsiya, nafas olish mashqlari, sevimli mashg’ulotlar yoki boshqa dam olish usullari orqali stressni qanday boshqarishni o’rganish kerak.
4. O’rganing va rivojlaning
Miya tana kabi mashg’ulotlarga muhtoj. O’qish, jumboqlarni yechish yoki yangi tillar yoki ko’nikmalarni o’rganish kabi kognitiv rag’batlantiruvchi harakatlar aqliy ravshanlikni saqlashga va kognitiv pasayishning oldini olishga yordam beradi.
Doimiy o’rganish hayotga qiziqishni saqlab qolishga yordam beradi, fikrlaringizni kengaytiradi va sizga halollik va o’zini o’zi anglash hissini beradi. Bu yangi hunarmandchilikni o’rganish, ijodiy mahorat darslarida qatnashish, ma’ruzalar va seminarlar, muzeylar va ko’rgazmalarda qatnashish bo’lishi mumkin.
5. Hayotning mazmuni va maqsadini toping
Hayotning maqsadi va mazmunini his qilish har qanday yoshda psixologik farovonlikni ta’minlashning eng muhim omillaridan biridir. Bu ish, ko’ngillilik, yaqinlaringizga g’amxo’rlik qilish, ijodkorlik yoki sizga qoniqish va ma’no hissi keltiradigan boshqa faoliyat bo’lishi mumkin. Hayotiy missiyangizni topish, hatto keksalikda ham faol va g’ayratli bo’lishga imkon beradi.
6. Ijobiy munosabatni saqlang
Optimizm va ijobiy fikrlash salomatlik va uzoq umr ko’rishga foydali ta’sir ko’rsatadi. Hayotga do’stona munosabatda bo’lgan odamlar stressni yaxshiroq yengishadi, kamroq kasal bo’lishadi va uzoq umr ko’rishadi. Ijobiy narsalarga e’tibor qaratish, minnatdorchilik bilan shug’ullanish va salbiy fikrlashdan qochishni o’rganish muhimdir.
Savol:
- Siz optimistmisiz yoki pessimistmisiz?
7. Suv yaqinida ko’proq vaqt o’tkazing
Tabiatda tez-tez bo’lishingiz kerak, ammo ta’tilingiz suv havzalari yaqinida bo’lsa, undan ham yaxshi bo’ladi. Daryo, ko’l yoki dengiz yaqinida yashaydigan odamlar o’zlarini ancha baxtli his qilishlari isbotlangan. Ehtimol, bularning barchasi tinch suv oqimi va tinchlantiruvchi tovushlar bilan bog’liq.
8. “Hara hachi bu” qoidasini qo’llang
Yaponcha soʻzlarning bu gʻalati birikmasi “Sakkiz marta toʻyguncha ovqatlaning” — boshqacha qilib aytganda, oshqozoningiz taxminan 80% toʻlguncha ovqatlaning degan maʼnoni anglatadi. Ortiqcha ovqatlanmang, stolni ozgina ochlik hissi bilan tark eting – aslida u tezda o’tib ketadi.
9. Har doim bir xil vaqtda uyquga yoting
Uyqu organizm uchun juda muhim. Tog‘ri uyquga amal qilsak, keksalik kech kelishi, immunitetimiz mustahkamlanishi isbotlangan.
