Altsgeymer kasalligi bilan yashovchi ko’plab odamlar sirkadiyalik ritm buzilishlarini boshdan kechirishadi. Ushbu buzilishlar uyqu rejimining o’zgarishi, kechqurun kognitiv buzilishning kuchayishi, uxlab qolish va uxlashda qiyinchiliklar sifatida namoyon bo’ladi. Yangi tadqiqot Altsgeymer kasalligida sirkadiyalik uzilishlarni bartaraf etishning yangi yondashuvini o’rgandi – vaqt cheklangan ovqatlanish (TRF). TRF – umumiy oziq-ovqat iste’molini kamaytirmasdan, kunlik ovqatlanish oynasini cheklaydigan intervalgacha ro’za tutishning bir shakli.

“Bizning laboratoriyamiz, birinchi navbatda, genlarning miyada qanday namoyon bo’lishi va bu mexanizmlar neyron disfunktsiyasi va neyrodegeneratsiyaga qanday hissa qo’shishi haqidagi o’zgarishlarni hal qilishdan manfaatdor”, deb tushuntirdi tadqiqot muallifi Paula Desplats, Kaliforniya universitetining nevrologiya kafedrasi dotsenti San- Diego .

“Kasallik yo’llari haqidagi aniq bilim Altsgeymer kasalligi kabi kasalliklar uchun yangi terapevtiklarni aniqlashi mumkin. Gen transkripsiyasining asosiy regulyatori sirkadiyalik soatdir. Sirkadiyalik ritmiklikning yo’qolishi neyrodegenerativ kasallikning asosiy belgisidir va Altsgeymer bilan og’rigan bemorlarning 80% dan ortig’i kechqurun uyqu rejimining buzilishi va idrokning buzilishi (quyosh tushishi) shaklida uchraydi. Shuning uchun biz vaqt cheklangan ovqatlanish orqali sirkadiyalik ritmik modulyatsiya Altsgeymer patologiyasini tuzatishga qodirligini aniqlashga harakat qildik.

Tadqiqotchilar o’zlarining tadqiqotlari uchun Altsgeymer kasalligiga o’xshash sichqonlarni eksperimental ob’ektlar sifatida ishlatishdi. Ushbu sichqonlar ikki guruhga bo’lingan: bir guruh vaqt cheklangan oziqlantirish (TRF) jadvaliga rioya qilgan, ikkinchi guruh esa barcha soatlarda oziq-ovqatga cheklovsiz kirish huquqiga ega bo’lgan nazorat vazifasini bajargan.

TRF guruhidagi sichqonlar kuniga olti soatlik ovqatlanish oynasiga, so’ngra 14 soatlik ro’za tutishga duchor bo’lishdi. Ushbu TRF jadvali tabiiy sirkadiyalik ritmlarga moslashish va odatiy ovqatlanish tartibiga taqlid qilish uchun ishlab chiqilgan.

Tadqiqot davomida tadqiqotchilar sichqonlarning xotirasidagi o‘zgarishlarni, kechalari giperaktivlikni, uyqu rejimiga rioya qilishlarini va uyqu vaqtidagi buzilishlarni baholash uchun turli xulq-atvor baholashlarini o‘tkazdilar. Ushbu baholashlar TRFning xulq-atvorga ta’siri haqida tushunchalar berdi.

Xulq-atvorni baholashdan tashqari, Desplats va uning hamkasblari sichqonlarning ikkala guruhida molekulyar tahlillarni o’tkazdilar. Ular Altsgeymer kasalligi va neyroinflamasyon bilan bog’liq genlarni ifodalash modellarini o’rganib chiqdilar. Bundan tashqari, ular sichqonlarning miyasidagi amiloid oqsili darajasini o’lchadilar, chunki amiloid konlari Altsgeymerning taniqli xususiyati hisoblanadi.

TRF rejimiga duchor bo’lgan sichqonlar nazorat guruhiga nisbatan xatti-harakatlarning sezilarli yaxshilanishini ko’rsatdi. Ular yaxshi xotirani namoyish etdilar, tungi soatlarda giperaktivlikni kamaytirdilar, muntazam uyqu jadvaliga rioya qildilar va uyqu buzilishi kamroq bo’ldi. Umuman olganda, bu xatti-harakatlarni baholash TRF sichqonlarda Altsgeymer kasalligining xulq-atvor belgilarini yumshatganligini ko’rsatdi.

Molekulyar darajada tadqiqotchilar ikki guruh o’rtasida genlarni ifodalash naqshlarida sezilarli farqlarni aniqladilar. Altsgeymer kasalligi va neyroinflamasyon bilan bog’liq bir nechta genlar TRF guruhida boshqacha ifodalangan, bu TRF kasallikning asosiy molekulyar mexanizmlariga ta’sir qilganligini ko’rsatadi. Bundan tashqari, TRF rejimi sichqonlarning miyasida amiloid oqsilining to’planishini samarali ravishda kamaytirdi.

“Bizning tadqiqotimizning asosiy xabari shundaki, iste’mol qilinadigan oziq-ovqat miqdorini emas, balki kundalik ovqatlanish uchun ruxsat etilgan vaqt miqdorini cheklash miya transkripsiya ritmlarini saqlab qoldi va Altsgeymer kasalligining kemiruvchilar modellarida nevropatologiya va kognitiv nuqsonlarni sezilarli darajada yaxshiladi”, dedi Desplats. dedi PsyPost. “Ushbu tadqiqot hali inson bemorlariga tarjima qilinmagan, ammo bizning ishimiz odamlarda Altsgeymer kasalligining kuchli sirkadiyalik modulyatori sifatida vaqt bilan cheklangan ovqatlanishning terapevtik salohiyatini kelgusida o’rganish muhimligini qo’llab-quvvatlaydi, biz bunga umid qilamiz.”

Tadqiqotchilar TRF Altsgeymer kasalligi bilan bog’liq ba’zi genlar va oqsillarga ta’sir qilishini aniqladilar. Muhim kashfiyotlardan biri Bmi1 deb nomlangan protein bo’lib, u sichqonlarda etishmasa, miyada Altsgeymerga o’xshash o’zgarishlarga olib keldi. TRF normal Bmi1 darajasini tiklashga yordam berdi.

“Biz ushbu tadqiqotni asosan miyadagi genlar ifodasini sirkadiyalik soat bilan tartibga solishga qaratdik”, deb tushuntirdi Desplats. “Biz nevropatologiyaga ijobiy ta’sir ko’rishni kutgan bo’lsak-da, vaqt cheklangan oziqlantirishga javoban Altsgeymer patologiyasining ko’plab o’lchovlaridagi yaxshilanishlar darajasi bizni hayratda qoldirdi. Yana bir qiziqarli topilma Bmi1 ni ushbu ta’sirlarning potentsial vositachisi sifatida aniqlash edi, chunki bu molekula qarish bilan bog’liq bo’lgan hujayralarning qarishi va DNKning zararlanishini nazorat qilishda ishtirok etadi.

Altsgeymer kasalligining sichqoncha modellari kasallikning mexanizmlari haqidagi tushunchamizni rivojlantirishda va potentsial davolash usullarini klinikadan oldin sinovdan o’tkazishda muhim rol o’ynaydi. Ushbu modellar Altsgeymer kasalligiga hissa qo’shadigan genetik va ekologik omillarni tekshirish uchun boshqariladigan muhitni ta’minlaydi. Biroq, ular ham o’ziga xos cheklovga ega – sichqoncha va inson miyasi fiziologiyasi o’rtasidagi farqlar.

“Altsgeymer kasalligining sichqoncha modellaridan foydalanishda ko’plab cheklovlar mavjud, chunki ular har doim ham inson patologiyasi paytida ko’rinadigan narsalarni takrorlamaydi”, dedi Desplats. “Shunday qilib, biz endi vaqt cheklangan ovqatlanishning Altsgeymer patologiyasiga ijobiy ta’siri odamlarda takrorlanishi mumkinligini aniqlashga intilamiz. Shuningdek, biz sichqonlarda ushbu natijalarni boshqaradigan o’ziga xos biologik jarayonlarni tushunish va kasallikni davolash uchun dorivor maqsadlarni aniqlash uchun qo’shimcha tajribalar o’tkazmoqdamiz.

“Bizning topilmalarimiz, ko’payib borayotgan dalillarga muvofiq, Altsgeymer kasalligini uning murakkab etiologiyasi va patologiyasini aks ettiradigan tarzda davolash kerakligini ko’rsatadi”, deb qo’shimcha qildi Desplats. “Vaqt cheklangan ovqatlanish – bu hayot tarzini o’zgartirish bo’lib, uni kundalik ishlarimizga osongina va darhol kiritish mumkin. Ushbu parhez yondashuv farmatsevtik aralashuvlarni to’ldirishi va kasallikdan aziyat chekkan odamlarning hayotini sezilarli darajada yaxshilashning samarali usuli bo’lishi mumkin.