Biz hammamiz bolalar o’rnak bo’lib o’rganadi degan gaplarni eshitganmiz, lekin ota-onalar farzandlarining sog’lig’iga qanchalik ta’sir qilishini hech o’ylab ko’rganmisiz?

jurnalida chop etilgan yaqinda o’tkazilgan tadqiqot ushbu savolga javob berishga va ota-onalarning farzandlarining sog’lig’iga bog’liq xatti-harakatlarini shakllantirishdagi roliga oydinlik kiritishga harakat qildi. Natijalar shuni ta’kidlaydiki, onalar ham, otalar ham farzandlarining jismoniy faolligiga va ovqatlanish odatlariga ijobiy ta’sir ko’rsatishi mumkin.

Yaqinda o’tkazilgan tadqiqotga ko’ra, tabiat va tarbiya o’rtasidagi azaliy munozarada ikkala ota-ona ham farzandlarining sog’lig’ini shakllantirishda muhim rol o’ynashi ma’lum bo’ldi. Tadqiqotchilar guruhi tomonidan olib borilgan ushbu tadqiqot ota-onalarning jismoniy faolligi va ovqatlanish odatlari ularning avlodlariga qanday ta’sir qilishi mumkinligini o’rganadi.

Ushbu tadqiqotning motivi erta hayot sharoitlari va oila dinamikasi bolaning yoshi ulg’aygan sari uning rivojlanishi va sog’lig’iga qanchalik ta’sir qilishini tushunish istagidan kelib chiqqan. Bolalik semizligi va u bilan bog’liq sog’liq muammolari bilan bog’liq tashvishlar ortib borayotganligi sababli, tadqiqotchilar ota-onalar va ularning farzandlarining jismoniy faolligi va dietani tanlashlari o’rtasidagi murakkab munosabatlarni o’rganishga harakat qilishdi.

Amsterdam universitetining rivojlanish psixologiyasi dotsenti, tadqiqot muallifi Xelle Larsen : “Men odatda ijtimoiy kontekst va atrof-muhitning bolalar va o’smirlar rivojlanishidagi o’rni bilan qiziqaman”, dedi .

“Biz bilamizki, ota-onalar ovqatlanish odatlari va jismoniy faollik bilan bog’liq bo’lib, farzandlarining sog’lig’ini shakllantirishda hal qiluvchi rol o’ynaydi. Ota-onalar farzandlarining xatti-harakatlariga modellashtirish orqali ta’sir qilishlari mumkin, shunda ular sog’lom va nosog’lom xatti-harakatlarni modellashtirishlari mumkin. Agar biz ushbu ta’sirni yaxshiroq tushuna olsak, biz bolalar salomatligini yaxshilash uchun samarali strategiyalarni ishlab chiqishda yordam bera olamiz.

Tadqiqotchilar o’z ma’lumotlarini 2003 yilda Amsterdamda boshlangan

Joriy tadqiqot jismoniy faollik, ovqatlanish sifati va ota-onalarning bolalarni parvarish qilishdagi ishtiroki haqida ma’lumot bergan 2467 ota-bola juftligi ma’lumotlariga qaratilgan. Jismoniy faollik ota-onalardan haftada necha daqiqa sport bilan shug’ullanishlarini so’rash yo’li bilan baholandi, bolalardan maktabgacha yurish yoki velosipedda yurish kabi mashg’ulotlar bundan mustasno, sport turlari va miqdori haqida so’rashdi. Keyin bolalar uchun haftalik metabolik ekvivalentlar (METs) balli hisoblab chiqildi.

Parhez sifati to’rtta oziq-ovqat guruhining dietadagi iste’molini o’rganish orqali baholandi: mevalar, sabzavotlar, gazaklar va shakar bilan shirin ichimliklar (SSB). Har bir oziq-ovqat guruhining kunlik iste’moli kvartillarga bo’lingan va ushbu ko’rsatkichlar asosida 4 (eng nosog’lom) dan 16 (eng sog’lom) gacha bo’lgan Diet Quality Score (DQS) hisoblab chiqilgan.

Ota-onalarning bolalarga g’amxo’rlik qilishdagi ishtiroki kundalik faoliyat bilan bog’liq turli mas’uliyatlar, masalan, uy vazifalarini bajarish va bolalarni sport mashg’ulotlariga olib borish haqida so’raladigan anketa yordamida o’lchandi. Javoblar turli darajadagi ishtirokni aks ettiruvchi 5 balli shkala bo’yicha baholandi.

Tadqiqotchilar, shuningdek, yosh, tana massasi indeksi (BMI), etnik kelib chiqishi, ta’lim darajasi, chekish odatlari, bandlik holati, oilaviy moliyaviy ahvol va uydagi aka-uka va opa-singillar soni kabi demografik va ijtimoiy-iqtisodiy omillarni nazorat qilishdi.

Tadqiqot shuni ko’rsatdiki, onalar ham, otalar ham farzandlarining jismoniy faolligi darajasiga sezilarli ta’sir ko’rsatadi. Muntazam jismoniy faoliyat bilan shug’ullanadigan onalar ko’proq bolalarga ega bo’lishlari mumkin edi. Otalar, shuningdek, bolalarning faollik darajasiga ta’sir ko’rsatdilar, ayniqsa ular kundalik bolalar parvarishida faol ishtirok etganlarida.

Tadqiqot shuni ko’rsatdiki, ota-onalarning ovqatlanish odatlari, xususan, onalarning ovqatlanish odatlari ularning bolalarining dietasini tanlashiga sezilarli ta’sir ko’rsatdi. Sog’lom ovqatlanish odatlariga ega bo’lgan onalar shunga o’xshash bolalarga ega bo’lishdi. Otalar ham rol o’ynagan, garchi ta’sir ota-o’g’il juftliklarida aniqroq bo’lsa ham.

Topilmalar shuni ko’rsatadiki, “ota-onalar (otalar va onalar) sog’lom ovqatlanish va faol xatti-harakatlarni shakllantirishda muhim ahamiyatga ega”, dedi Larsen PsyPost. Ammo “ehtimol, ota-onalar qizlari va o’g’illari uchun mos ravishda boshqacha rol o’ynashadi”.

Ushbu tadqiqot ota-ona va bolaning salomatlik xulq-atvori dinamikasi haqida qimmatli tushunchalarni taqdim etsa-da, uning cheklovlarini tan olish muhimdir. To’plangan ma’lumotlar o’z-o’zidan olingan hisobotlarga asoslangan bo’lib, ular noto’g’ri o’lchash va yuzaga kelishi mumkin bo’lgan noto’g’ri holatlar tufayli ba’zi noaniqliklarni keltirib chiqarishi mumkin. Bundan tashqari, o’rganilayotgan aholi barcha oilalarni to’liq ifodalamasligi mumkin, chunki u yuqori ijtimoiy-iqtisodiy mavqega ega bo’lgan va Gollandiyaliklarga to’g’ri keladi.

“Biz sog’lom ovqatlanish va faollik xulq-atvorini uzunlamasına rivojlantirish bo’yicha ko’proq ma’lumot olish uchun vaqt o’tishi bilan ushbu naqshlarni o’rganishimiz kerak”, dedi Larsen. “Shuningdek, biz topilmalarning umumlashtirilishini oshirish uchun ijtimoiy-iqtisodiy pozitsiyaning turli guruhlarini o’rganishimiz kerak.”

Shunga qaramay, topilmalar ota-onalarning farzandlarining jismoniy faolligi va ovqatlanish odatlariga ta’sir qilishda muhim rol o’ynashini ta’kidlaydi. Tadqiqot bolalarda sog’lom xulq-atvorni rivojlantirish uchun umumiy mas’uliyat va ota-onalarni tarbiyalashda ishtirok etish muhimligini ta’kidlaydi.