Shaxslararo muloqot – sub’ektlar o’rtasidagi har qanday aloqa turi. Nizolar va ziddiyatli vaziyatlarning oldini olish uchun ma’lum ijtimoiy qoidalar joriy etildi.

Albatta, istisnosiz hamma uchun mos keladigan xulq-atvorning qat’iy namunasi yo’q, chunki barchamiz har xil belgilarga egamiz, ammo shunga qaramay, xulq-atvor madaniyatiga rioya qilish foydali bo’ladi.

Shaxslararo muloqot psixologiyasi

Psixologlar shaxslararo muloqotning uch turini ko’rib chiqadilar:

• Imperativ. Bunday muloqot turi diktatorlik deb ham ataladi. Suhbatdoshlar “faol” va “passiv” ga bo’linadi. Birinchisi, ta’rifdan ko’rinib turibdiki, ikkinchisida hukmronlik qiladi va unga qattiq bosim o’tkazadi, hatto buyruq beradi.
• Manipulyatsiya. Odamlar o’rtasidagi juda keng tarqalgan muloqot turi, bunda bir kishi o’z manfaatlarini qondirish uchun suhbatdoshga psixologik bosim o’tkazadi. Manipulyatsiyalar yumshoq va yashirin bo’lib, passiv tomon u yoki bu qarorni o’z xohishi bilan qabul qilgan deb hisoblab, buni sezmasligi ham mumkin.
• Dialogik. Ushbu aloqa asosida ikkala tomon ham teng sharoitlarda harakat qiladi.

Shaxslararo muloqot shakllari

Shaxslararo muloqot og’zaki va og’zaki bo’lmagan bo’lishi mumkin. Ikkala tur ham uchta asosiy shaklni nazarda tutadi.

Ijobiy tomonlarga quyidagilar kiradi:

• Sevgi;
• do’stlik va do’stona munosabatlar;
• yaqinlik;
• diqqatga sazovor joy;
• altruizm fenomeni.

Neytrallarga quyidagilar kiradi:

• befarqlik;
• egosentrizm;
• autizm;
• konformizm.

Salbiylarga quyidagilar kiradi:

• dushmanlik;
• negativizm;
• nafrat;
• tajovuz.

Shaxslararo muloqot madaniyati

Shaxslararo muloqot rasmiy va suhbatli bo’lishi mumkin. So’zlashuv nutqidan foydalanish muloqotni insonparvar qiladi va odamlarni bir-biriga yaqinlashtiradi. Og’zaki til hissiy rang, erkinlik va moslashuvchanlik bilan ajralib turadi, shuningdek, og’zaki bo’lmagan xabarlarning har xil turlaridan foydalanishning yuqori chastotasi bilan tavsiflanadi.

Ishbilarmonlik suhbati birinchi navbatda sxematik tarzda tashkil etilgan tarkibning ma’lumotlarini almashish uchun kerak. Ushbu turdagi o’zaro ta’sir ishtirokchilari o’rtasida qat’iy belgilangan shaxslararo chegara mavjud bo’lib, o’tish rasmiy muloqot qoidalarini buzish bilan tengdir.

Muloqot turli xil ijtimoiy sohalar, jins va yoshdagi odamlarga ta’sir qilishini hisobga olsak, qaerda va qanday muloqot qilish mos kelishini tushunish muhimdir. Misol uchun, tengdoshlari bilan muloqotda asosan tasodifiy iboralardan foydalanadigan yoshlar o’qituvchi bilan gaplashganda ko’proq ishbilarmon, jiddiy ohangga o’tishadi.

Shaxslararo muloqotni rivojlantirish: mumkin bo’lgan muammolar va qiyinchiliklar

Muloqot madaniyatini rivojlantirish uchun siz suhbatdoshingizning kayfiyati va holatini his qilishni o’rganishingiz kerak. Muloqotda suhbatni ikkala tomon uchun qulay bo’lgan yo’nalishda tinglash va davom ettirish juda muhimdir.

Muloqotdagi qiyinchiliklar ko’pincha shaxslararo munosabatlarda paydo bo’ladi, chunki bizning mamlakatimizda ular muloqot madaniyatining asosiy kursini o’rgatilmaydi. Suhbatdoshlardan biri bunday ko’nikmalarga ega bo’lsa ham, shubhasiz, bu g’oyalardan uzoq bo’lgan boshqa odam bilan muloqot qilishda qiyinchiliklar paydo bo’ladi.

Muammolar sub’ektiv tajribali va ob’ektiv tajribaga bo’linadi. Ushbu ikki guruhni bir nechta kichik guruhlarga bo’lish mumkin. Ulardan biri, birlamchi deb ataladi, suhbatdoshlar o’rtasidagi xarakter va temperamentlar to’qnashuvini o’z ichiga oladi. Ikkilamchi muammo o’tmishdagi shaxslararo munosabatlardagi muvaffaqiyatsizliklar yukidan kelib chiqadi.