Behruzbek Hamidov
Ko’pchilik uchun o’rtacha o’qish tezligi daqiqada 200-300 so’zni tashkil qiladi. Va faqat bir nechta noyob odamlar super tezlikni namoyish etadilar. Misol uchun, Buyuk Britaniyalik Enn Jons Potter jildlaridan birini … 47 daqiqada, ya’ni daqiqada 4244 so’z tezlikda o’qidi! Albatta, bunday ko’rsatkichlar kundalik hayotda deyarli kerak emas. Ammo tez o’qishga xalaqit beradigan omillarni osongina olib tashlashingiz mumkin – maslahatlar quyida keltirilgan.
Nega biz sekin o’qiymiz?
O’qish paytida ko’zlar juda ko’p alohida kichik harakatlar qiladi. Matnni idrok etish uchun esa nigoh unga kamida 0,25 soniya davomida tikilishi kerak. Odatda, bu vaqt ichida odam faqat bitta so’zni o’qishga muvaffaq bo’ladi. O’qish tezligini oshirish uchun siz bitta fiksatsiyada bir nechta semantik birliklarni qamrab olishingiz kerak.
Sekin o’qishning yana bir sababi – matnni jimgina yoki baland ovozda gapirish. Ma’lum bo’lishicha, biz nutq tezligida o’qiymiz (bu daqiqada taxminan 150 so’z). Jarayondan bu keraksiz havolani olib tashlash muhimdir.
Teskari o’qish ham ko’pchilik uchun katta muammo. Doimiy ravishda allaqachon o’qilgan matn qismlariga qaytadigan (biror narsani aniqlashtirish uchun) odam ma’lumotni qabul qilish tezligini sezilarli darajada pasaytiradi. Buning sababi diqqatni jamlashning etishmasligi yoki matnni bir necha marta qayta o’qimasangiz, uni eslab qolishdan qo’rqishdir.
Agar sizning fikrlaringiz bu erda bo’lmasa va siz diqqatni jamlay olmasangiz, o’qish tezligi ham pasayadi va ma’lumot so’rilmaydi. Bu, shuningdek, materialning haddan tashqari murakkabligi va uni tushunish uchun bilim etishmasligi tufayli sodir bo’ladi. Yorqin misol – texnik adabiyotlar yoki boshqa tildagi kitoblar.
Qanday qilib tezroq o’qishni o’rganish kerak?
Mana, ma’noni tushunishingizga putur etkazmasdan o’qish tezligini 2-3 barobar oshiradigan texnikalar.
Qutqarish uchun barmoq. Barmog’ingizni chiziqning boshiga qo’ying va o’qiyotganingizda harakat qiling – avval oddiy tezlikda, keyin esa tezroq. Shu bilan birga, improvizatsiya qilingan “kursor” ni kuzatib boring! Shunday qilib, siz allaqachon o’qigan narsangizga qaytishingiz shart emas va diqqatni jamlaysiz. Agar siz planshet yoki boshqa bosimga sezgir gadjetdan o’qiyotgan bo’lsangiz, ko’rsatgich sifatida o’ralgan qog’oz varag’idan foydalaning.
Xuddi shu printsip avtomobilni haydashda bo’lgani kabi bu erda ham qo’llaniladi: 120 km / soat tezlikda siz 50 km / soat tezlikka qaraganda yo’lni ancha ehtiyotkorlik bilan kuzatishingiz kerak. Tez o’qish xuddi shu tarzda diqqatni jamlashga yordam beradi.
Uni sirg’alib ketishiga yo’l qo’ymang. Bu odatni tark etish qiyin – hamma ham buni qila olmaydi. Biroq, boshqa tez o’qish usullarini o’zlashtirganingizdan so’ng, siz shunchalik tezlashasizki, endi matnni o’zingizga talaffuz qilishingiz shart emas. O’qish paytida siz “tra-ta-ta” ni aqliy ravishda takrorlashingiz mumkin – bu ichki chiziqli chiziqni yo’q qiladi.
Nega tez o’qing?
Tez o’qish har doim ham foydali emas, lekin agar siz ma’lumotni tushunsangiz va o’zlashtirsangiz. Bundan tashqari, o’qiyotganda, biz turli xil muammolarni hal qilamiz va ularni hal qilish uchun turli xil tezlik kerak. Vazifalar quyidagilar bo’lishi mumkin: o’qigan narsangizning umumiy ma’nosini tushunish; siz uchun yangi bo’lgan asosiy g’oyalarni yaxshi tushunish va to’g’ri o’zlashtirish; savolga javob toping; allaqachon ma’lum ma’lumotlarni takrorlash; o’qish shunchaki zavq. Shunga ko’ra, savolga javob topish uchun matn yoki kitobni tezda o’qish kifoya. Ammo siz uchun yangi bo’lgan murakkab material bilan tanishish yoki zavqlanish uchun o’qish o’lchovli, shoshilmasdan jarayonni talab qiladi.
Izzattillo Islomov
