Bizning haqiqatimiz sub’ektivdir – biz atrofimizdagi dunyoni voqealarga qanday munosabatda bo’lishimiz, boshdan kechirgan vaziyatlarimiz va qanday xotiralar saqlanishimiz orqali shakllantiramiz. Ma’lum bo‘lishicha, butun hayotimiz o‘zimiz yozgan hikoyadir. Bu psixoterapiyada yangi yondashuv – hikoya terapiyasining asosidir. Bu nima va u qanday amalga oshiriladi?

Bu nima

Bu yo’nalish mutlaqo yangi, u 30 yoshga yaqin. Ta’sischilar Devid Epston va Maykl Uayt deb hisoblanadilar, ular buni terapiya emas, balki amaliyot deb atashadi. Usul psixologik yordam so’ragan odamning hikoyasiga asoslangan. Bu atama lotincha narratio ildizidan olingan bo’lib, so’zma-so’z hikoya degan ma’noni anglatadi. Biror kishi o’z hayotini o’zini tashvishga soladigan jihati haqida gapirib berar ekan, u yoki bu tarzda diqqatni muayyan tafsilotlarga, muayyan odamlarga, vaziyatlarga qaratadi. Shunga ko’ra, inson hayotidagi har qanday voqea nafaqat uning shaxsiy fazilatlarining namoyon bo’lishi, balki uning atrofidagi holatlar majmuasi sifatida ham ko’rib chiqiladi. Bu sizga muammodan mavhum bo’lishga va uning oqibatlarini o’zingizga tasavvur qilmaslikka imkon beradi. Shunday qilib, shaxs muammodan ajralib chiqadi, bu muammoni ob’ektiv hal qilish imkonini beradi.

U qanday ishlaydi

Qiyin vaziyatdan chiqish uchun siz ushbu amaliyotlarni o’zingiz qo’llashingiz mumkin. Bu tanqidiy mulohazalarni va shuning uchun xolislikni saqlab, chuqur fikr yuritishga yordam beradi.

• Hikoyalar. O’z hayot hikoyangizni birovga aytib berishingiz shart emas, avvalo o’zingizga aytib berishingiz kerak. Sizni bezovta qilayotgan vaziyatni yoki muammoga olib kelgan voqealarni yozing. Bunda sizning rolingiz nima ekanligini xolisona ko’rib chiqing, sodir bo’lgan voqeaning sabab-oqibat munosabatlarini aniqlang. Endi vaziyatga qanday qaraganingizni va u hali ham qanday talqin qilinishi mumkinligini baholang.
• O’z-o’zini identifikatsiya qilish. Xuddi shu hikoyaning bir qismi sifatida qanday reaktsiyalarni ko’rsatganingizni baholang. Bunga nima sabab bo’ldi? Ushbu amaliyotda muayyan muammoni bartaraf etish uchun siz noto’g’ri javob berganingizni tan olishga tayyor bo’ling. Vaziyatga shu nuqtai nazardan qarab, siz o’zingizning “menda fe’l-atvorim bor” ning mohiyatini “menda jahl bor” reaktsiyalarining namoyon bo’lishidan ajratasiz.
• Muammoning parchalanishi. Filni parcha-parcha eyish kerak – muammoni uning tarkibiy qismlariga bo’ling, oddiyroq elementlarni alohida ko’rib chiqing, umumiy narsani toping. Shunday qilib, siz hatto eng katta va global muammoni qanday hal qilishni tushunasiz. Xuddi shu tamoyil maqsadlar bilan ishlaydi – kichik qadamlar bilan siz hatto eng ulug’vor natijalarga erishishingiz mumkin.

• Izoh. Biz birinchi xatboshida tasvirlab bergan voqealarning faqat bitta yo’nalishi bilan cheklanamiz. Biroq, biz nafaqat sodir bo’lgan voqealarni, balki ularning oqibatlarini ham izohlash imkoniyatini cheklab qo’ymaymiz. Biz tushkunlikka tushganimizda, biz dunyoni quyuq ranglarda ko’rishga moyil bo’lamiz va hatto eng ijobiy voqealarda ham salbiy narsalarni qidiramiz. Ushbu oqibatlarni qayta ko’rib chiqing, har qanday vaziyatda ijobiy tomonlar va imtiyozlarni toping.
• Ma’no ta’rifi. Nihoyat, bularning barchasi nima uchun kerak? Muammoning sababini tushunish va natijada uni hal qilish uchun o’zingizning qadriyatlaringiz, maqsadlaringiz va motivlaringizni aniqlang.