“O’z-o’zini hurmat qilish bizning psixikamizning asosiy ustunidir”

” O’zingizni hurmat qilish bilan bog’liq muammolaringiz bormi? Boshqa odamlarni kamsitish va haqorat qilish orqali o’zingizni tasdiqlashni yoqtirasizmi? Siz umuman odamlardan nafratlanasizmi? Sizni dekanatdagi ish kutmoqda!” KVN

O’z-o’zini hurmat qilish, psixologiya va shaxsiy rivojlanishning asosiy mavzusi – abadiy muhokama mavzusi, utopiya mamlakatida o’smagan ko’pchilik uchun zaif nuqta.

Men asosiy farqlarni oddiy va tushunarli, murakkab terminologiya va “Kapitan Obvious” matnlarisiz yozishga harakat qildim.

Shunday qilib, o’z-o’zini hurmat qilish – bu inson shaxsiyatining asosi, poydevori.

Bu inson o’z qobiliyatlari va qobiliyatlarini baholaganda, o’zida tan oladigan va o’ziga ishonadigan qadriyatdir.

O’z-o’zini hurmat qilish ishonchdan qanday farq qiladi? Chunki o’z-o’zini hurmat qilish ko’proq qiymatga bog’liq, ishonch esa harakatlar va ko’nikmalarga bog’liq. 

Siz ham shunday deyishingiz mumkin: “O’z-o’zini hurmat qilish asosdir, ishonch esa devorlardir”.

O’zini past baholash va yuqori o’zini o’zi hurmat qilish o’rtasidagi farq nima? Bu erda men o’z-o’zini hurmat qilishni barqaror va beqaror deb atashni taklif qilgan Boris Litvakning fikriga qo’shilaman, agar tahlil qilsangiz, past va yuqori o’z-o’zini hurmat qilish (boshlovchilar, bezorilar) ham beqaror o’z-o’zini hurmat qilishning barcha variantlari.

 Barqaror o’z-o’zini hurmat qilish – bu sizning qobiliyatlaringiz darajasi sizning xohishingizga to’g’ri kelganda.

Barqaror o’zini o’zi qadrlaydigan odamning “men”i tashqi sharoitlarga bog’liq emas. U o’zining shaxsiyati orqali sodir bo’ladigan hamma narsaga yo’l qo’ymaydi, bu unga tinchroq va samaraliroq bo’lishga imkon beradi. U dunyo uning buyrug’i bilan o’zgarishini kutmaydi va barcha baxtsizliklar uchun dunyoni ayblamaydi, balki vaziyatga moslashadi va uni hal qiladi, bu ham ichki nazorat o’chog’idir.

Barqaror o’zini o’zi qadrlaydigan odamning shiori “menda hamma narsa yaxshi va bu isbot talab qilmaydi.” Bunday odamlar qaror qabul qilishni, ular uchun javobgarlikni o’z zimmalariga olishni va o’z fikrlarini himoya qilishni biladilar.

O’z-o’zini hurmat qilishning beqaror belgilari:

1. Ular ko’pincha boshqalarni tanqid qilishadi (birovning fonida foydaliroq ko’rinish uchun)
2. Yuqori tashvish va qo’rquvga ega bo’ling
3. Boshqa odamlarning fikriga bog’liq (“odamlar nima deyishidan” xavotirda)
4. O’zingizni boshqalar bilan solishtiring va ularning yutuqlarini qadrsizlang
5. Ular vaziyatga yoki odamga moslashadi, ular turli odamlar bilan boshqacha munosabatda bo’lishlari mumkin, ular original bo’lishni va yaxshi ko’rinishni xohlashadi.
6. Ular qanday qilib so’rashni va muzokara qilishni bilmaydilar: “Nega odamlarni muammolaringiz bilan yuklaysiz?”
7. Ular iltifot va sovg’alarni qanday qabul qilishni bilmaydilar (ular buni o’chirib tashlaydilar, rad etadilar, “yaxshi, bo’lmasligi kerak” deyishadi)
8. Ishqiy munosabatlarda osongina mavjud, asosiy motivatsiya faqat birga bo’lishdir; Ular evaziga hech narsa talab qilmasdan munosabatlarga ko’p sarmoya kiritadilar. (Strategiya – “birinchi uchrashgan odamga osib qo’yish”)
9. Ular shikoyatlarni to’xtatadilar – ular yaxshi va to’g’ri ko’rinishni xohlashadi, nizolardan qochishadi
10. Shikoyatlarni to’plashga va tajovuzni bostirishga moyil, tez-tez nomuvofiqlik – his-tuyg’ular va namoyon bo’lish (suhbatda, travmatik vaziyatlarni tasvirlab, ular kulishlari mumkin) 

Xo’sh, bularning barchasi bilan nima qilishimiz kerak?

Yaxshi xabar shundaki, siz hayotingiz sifatini yaxshilash uchun o’zingizni hurmat qilish bilan ishlashingiz mumkin va kerak.

O’z-o’zini hurmat qilishning asosiy sabablari:

Avvalo, bu yillar davomida biz bilan birga olib boradigan e’tiqod va munosabatlardir. Ba’zi e’tiqodlar ota-onadan meros bo’lib qolgan, boshqalari esa salbiy ijtimoiy tajriba tufayli shakllangan.

Asosiy “noto’g’ri” e’tiqod va munosabatlarga misol:

• “Men qadrsizman”
• “Biz boy yashamadik, boshlash uchun hech narsa yo’q”
• “Menda hech qanday iste’dod yo’q”
• “Hammaga birdek yaxshi munosabatda bo’lish kerak”
• “Siz boshqalarni xafa qila olmaysiz, siz kattalarni hurmat qilishingiz kerak”
• “Siz his-tuyg’ularingizni tiyib, kamtarin bo’lishingiz kerak”
• “Muhim odamlarning roziligini olish muhim” Xulq-atvor va e’tiqodlar bilan biz psixolog bilan ishlaymiz, avval biz ularni aniqlaymiz, har birini batafsil tahlil qilamiz, muhokama qilamiz, sabab-oqibat munosabatlarini qidiramiz va ularni “to’g’ri” ga o’zgartiramiz.

Albatta, bizning o’zimizni qadrlashimizning asosiy asosi bizning oilamiz va birinchi ijtimoiy doiramizdir. Agar ota-onalarning o’zlari o’zini past baholagan bo’lsa, ularda tegishli xatti-harakatlar mavjud bo’lsa va bola avtomatik ravishda ushbu fikrlash modelidan foydalansa, siz avtomatik ravishda xavf ostida qolasiz.

Va aksincha, ota-onalar giper-nazorat qiluvchi, avtoritar bo’lganida, bolani tanlash huquqidan mahrum qilib, u qanday yashashi va nima qilishi kerakligini aytib beradi. Inson shunchaki qaror qabul qilish va ular uchun mas’uliyatni o’z zimmasiga olish kabi kuchli irodali mahoratni rivojlantirmaydi. Bunday odamlar ham sehrli fikrlashga moyil bo’ladi.

Psixolog bilan ishlashning asosiy rejasi

• Biz “I-kontseptsiyasi” bilan uchta blokda ishlaymiz: konstruktiv, baholovchi va xulq-atvor; amalda fikrlash o’zgarishidan boshlab har doim ijobiy natijalar mavjud.
• Biz shaxsiyat bilan ishlaymiz va bu erdan biz munosabatlarni aniqlaymiz va o’zgartiramiz
• Mashg’ulotlar davomida biz kuchli tomonlarni umumlashtirib, ta’kidlab, ularni har safar takrorlashga ishonch hosil qilamiz
• Chegaralar bilan ishlash (nima qilishim mumkin va men bilan nima qilish mumkin emas)
• Biz tajovuzkorlik bilan ishlaymiz – biz o’zimizga ruxsat beramiz
• Biz mijoz o’z pozitsiyasidan voz kechmoqchi bo’lgan paytda boshqasini rozi qilish uchun “buning menga qanday aloqasi bor?” Degan savolni beramiz.
• Biz sizga yordam so’rashni o’rgatamiz va voqealarni rivojlantirish uchun ikkinchi variantni ko’rishni o’rgatamiz.
• Biz avtomatik harakatlar bilan ishlaymiz va manfaatlarimizni himoya qilishni o’rganamizE’tiboringiz uchun rahmat

 O’zingizning hurmatingizni barqarorlashtirish va turmush darajasini yaxshilash uchun sizni maslahatlashuvimga taklif qilaman!