G’amgin odamlar bezovta qiladilar. Ularning iztiroblarini yo “Taslim bo‘l, hammasi o‘tib ketadi” kabi iboralar bilan qadrsizlantiramiz yoki nomaqbul maslahatlar berib, tashvishlaridan xalos bo‘lishga harakat qilamiz. Na biri, na boshqasi odatda yordam bermaydi. Va bir narsa muqarrar: biz tushkunlikka tushganlardan qanchalik uzoq bo’lsak, shunchalik yaxshi ko’rinadi. Maqolada nima uchun bu borada noto’g’ri ekanligimiz tushuntiriladi.

Vobegon ko’li effekti

Ijtimoiy psixologiyada buzilishlar yetarlicha, ulardan biri o‘zini ortiqcha baholashga moyillikdir. Siz kimdan so’raysiz, lekin u har doim turli mezonlarga ko’ra o’zini bog’laydigan odamlardan yaxshiroq bo’ladi:

• do’stlik va altruizm,
• vazifalarga diqqatni jamlash qobiliyati,
• ma’lum bir sohada ko’nikma va ko’nikmalar;
• turmush tarzi, sog’liq va go’zallik standartlari,
• ijtimoiy aloqalarni o’rnatish qobiliyati va boshqalar.

Bu ta’sir tajribalarda va hatto shou-biznesda ham tasdiqlangan . Masalan, Vobegon ko‘li haqidagi xayoliy shahar haqidagi radiodasturda ular u yerdagi barcha ayollar chiroyli, erkaklar muvaffaqiyatga erishgan, bolalar esa boshqalardan aqlliroq ekanliklarini aytishgan.

Sotsiologlar buni “ijobiy illyuziya” deb atashadi , bu sizga omon qolish va o’zgaruvchan voqelikka moslashish imkonini beradi. Qizig‘i shundaki, zeb-ziynatsiz o‘ziga baho bera oladiganlar faqat tushkunlikka tushgan odamlardir.

Grumps ko’proq mos keladi

Psixolog Jo Fogasning fikricha , optimistlar hozirgi zamondan uzoqlashishga va boshlarini bulutlarga o’tkazishga moyil bo’lishsa-da, tushkunlikka tushgan odamlar:

• tahlil qilish,
• tanqidiy fikrlash,
• dalil bazasini tanlash,
• mantiqiy asoslash.

“Kamalak holati” dan tashqarida bo’lgan odamlarda quyidagilar ehtimoli kamroq:

• o’ylamasdan shoshilinch qarorlar,
• impuls xaridlari,
• g’ayritabiiy va g’ayritabiiy kuchlarga ishonish.