Falsafa va fan nuqtai nazaridan ong

Ongni o’rganish tarixi

Emil Geynrix Dyubois-Reymond birinchi bo‘lib ong nima degan savolni ko‘targan. Nemis fiziologi bo’lib, u tananing fizik va kimyoviy qonunlarga muvofiq ishlashini va ongning asosida nima borligi haqidagi savol abadiy sir bo’lib qolishi haqida gapirdi.

1906 yilda ispan shifokori Ramon y Kaxal olim Golji bilan birgalikda ongning axborot nazariyasi sohasida kashfiyot qildi va buning uchun Nobel mukofotiga sazovor bo’ldi. Ularning umumiy fikriga ko’ra, ma’lumotlar hujayralar orasidagi bog’lanishlarni o’zgartirish orqali saqlanadi va undan assotsiatsiya hosil bo’ladi.

1973 yilda sovet psixologi A. R. Luriya idrok tayyor kodlar asosida kerakli ma’lumotlarni izlashni talab qiluvchi jarayon ekanligiga asoslanib xulosalar chiqardi. Ya’ni, miya olgan hamma narsani kodga aylantiradi.

1980 yilda amerikalik faylasuf Jon Searl ong miyani tug’dirishini aniqladi. Miyaning ishi sintaksis va semantikaga asoslanadi, ong esa semantikada ishlaydi va miyaning tizimli ishining mahsulidir.

Amerikalik neyrofiziolog va psixiatr Giulio Tononi ongning sifatlarini ajratib ko’rsatdi: informativlik va yaxlitlik. Miyaga kiradigan barcha ma’lumotlar qismlarga bo’linmaydigan yagona butunlikni tashkil qiladi. U ongni hali o’rganishga yaroqli bo’lmagan alohida dunyo sifatida belgilaydi.

19-asr oxiridan beri barcha ilmiy ishlarda bitta fikr bor – miya olingan barcha ma’lumotlarni kodga aylantiradi. Va buni ong qiladi. Tajribaga asoslangan xotiralar, olingan bilimlar voqelikka aks ettiriladi – bu inson ongi bilan bog’liq.

Ong va miya o’rtasidagi bog’liqlik

Olimlar ong miyaning qanday ishlashi jarayonini nazarda tutadi, degan fikrda birlashgan. Biroq, yakka holdagi miya ong emas. Bu nazariya o’lim paytida ongni yo’qotadi, lekin miya qoladi, deb isbotlangan. Ular miya tashqi dunyo modelini yaratish uchun zarur ekanligiga aminlar. Agar siz ko’zingizni yumsangiz, dunyo yo’qolmaydi, chunki u boshda va oddiy rasm emas, lekin unda hayot bor. Miyaning reallik modellari real dunyoga qaraganda ancha yorqinroq va boyroqdir.

Psixologlar va fiziklar dunyoda ranglar, tovushlar, ranglar yo’qligiga ishonishadi. Ularning barchasi ong orqali shakllanadi. Haqiqat sub’ektivdir va har bir shaxsning individual xususiyatlariga qarab shakllanadi. Subyektiv haqiqatning shakllanishi neyronlar yordamida sodir bo’ladi. Vazifaning turidan qat’i nazar, neyronlar uni bajarishga tayyor. Ular tasvirlar yaratadilar, ular yordamida ong deb ataladigan ichki dunyo shakllanadi. Miyani ko’plab yulduzlar yonayotgan koinotga qiyoslash mumkin. Ular bu organda nerv hujayralari bilan ifodalanadi. Neyronlar miya va fikrning asosiy qurilish bloklaridir. Ularning soni milliardlab, ular milliardlab kimyoviy reaksiyalarda qatnashadilar. Shunday qilib, ong biologik darajada o’zini namoyon qiladi.