Mojarolarni qanday hal qilishni va ulardan samarali chiqishni o’rganish uchun odam muayyan vaziyatda o’zini qanday qilib to’g’ri tutish kerakligini tushunishi kerak. Ko’pchilikning katta xatosi shundaki, ular o’zlarining xatti-harakatlar strategiyasini o’zgartirish uchun hech narsa qilmasdan, xuddi shunday yo’l tuta boshlaydilar.

Kennet Tomasning so’zlariga ko’ra, nizolar paytida odamlarning xatti-harakatlari ikkita asosiy turga ega. Birinchisi, sub’ektning o’z manfaatlari va pozitsiyalarini himoya qilish istagi, ikkinchi holatda sub’ekt boshqalarning manfaatlarini himoya qilishga harakat qiladi. Ushbu vaziyatlardan kelib chiqib, biz ziddiyatli vaziyatlarda odamlarning o’zini tutishining 7 ta asosiy strategiyasini aniqlashimiz mumkin, jumladan:

• raqobatlashish istagi;
• moslashishga harakat qilish;
• qochish;
• murosa izlash;
• hamkorlik;
• bostirishga urinish;
• Muzokaralar.

Konfliktlarda xulq-atvor strategiyalarining turlari

Raqobat sub’ekt o’z raqibining manfaatlariga e’tibor bermasdan yoki uni hisobga olmasdan o’z manfaatlarini himoya qilishga harakat qilganda o’zini namoyon qiladi. Bunday holda, odam bu bahsda faqat bittasi g’alaba qozonishi mumkinligiga to’liq ishonadi, shuning uchun u g’olib bo’lgunga qadar o’z chizig’ini davom ettirish uchun barcha samarali usullardan foydalanadi.

Ushbu usul yordamida sub’ekt raqibga bosim o’tkazadi, aldashdan foydalanadi va qarama-qarshi sub’ektni provokatsiyaga bo’ysundirishga harakat qiladi. Ushbu strategiya samarali, ammo agar odamlar kelajakda uzoq vaqt muloqot qilishni rejalashtirsalar, undan foydalanmaslik kerak.

Moslashuv usuli ko’pincha o’zlariga ishonchi komil bo’lmagan odamlar tomonidan tanlanadi. Ular o’z manfaatlarini ikkinchi o’ringa surib, raqibiga taslim bo’lishga tayyor. Ushbu usul bilan sub’ekt ko’pincha xushomadgo’ylikdan foydalanadi va raqibga nisbatan hech qanday shikoyatlar yo’q.

Bu usulning mohiyati shundan iboratki, odam shunchaki ziddiyatli vaziyatdan qochishga harakat qiladi. Agar mojaroning mohiyati juda muhim bo’lmasa va raqib bilan munosabatlar davom etmasa, bu xatti-harakatlar foydali bo’lishi mumkin.

Murosa ikkala tomonning manfaatlarini hisobga oladi va pozitsiyalar tengligiga asoslanadi. Bunday strategiyaning asosiy vazifasi o’zaro manfaatli yechimga kelishdir. Ikkala tomon uchun ham foydali bo’lishiga qaramay, bu strategiya boshqa yechim topilmaguncha oraliq bosqichda qo’llaniladi.

Hamkorlikni tanlab, sub’ekt konfliktni yakuniy natija nizolashayotgan barcha tomonlar uchun foydali bo’ladigan tarzda hal qilishga tayyor. Buning uchun konflikt ishtirokchilari va predmeti haqida ma’lumot to‘plash, vaziyatni muhokama qilish va birgalikda yechim topish zarur. Ushbu strategiya o’zaro hurmat va o’zaro manfaatlarga erishishga yordam beradi.

Agar mojaroning mohiyati noaniq bo’lsa yoki u ishtirokchilarning sog’lig’iga tahdid solsa, bostirish mumkin bo’ladi. Buning uchun nizo kelib chiqishining oldini oluvchi shart-sharoitlar yaratish, shuningdek, raqiblar sonini kamaytirish kerak. Bunday strategiyaga murojaat qilganda, vaziyatni og’irlashtirmaslik uchun kuchli tomonlaringizni to’g’ri hisoblashingiz kerak.