Har bir insonning har qanday ijtimoiy guruhga mansubligi aniq. Ijtimoiy guruhlar nima? Ular qanday xususiyatlar va mezonlarga ko’ra farqlanadi? Siz qaysi ijtimoiy guruhga mansubsiz? Nima uchun umuman odamlarni guruhlarga birlashtirish kerak? Bularning barchasi haqida ushbu maqoladan bilib olasiz.

Ta’rif

“Ijtimoiy guruh” degan yagona tushuncha yo’q. Ba’zi manbalar, bu rasmiy va norasmiy ijtimoiy institutlar tomonidan tartibga solinadigan munosabatlar tizimining mavjudligi bilan tavsiflangan, muayyan faoliyat sohasida ishtirok etish uchun asos bo’lgan umumiy muhim ijtimoiy xususiyatga ega bo’lgan odamlarning birlashmasi deb yozadi. Bundan tashqari, quyidagi ta’rif mavjud: ijtimoiy guruh – ob’ektiv ravishda mavjud bo‘lgan doimiy hamjamiyat, bir necha belgilarga asoslanib, ma’lum bir tarzda o‘zaro ta’sir qiluvchi shaxslar jamoasi. Eng qisqa ta’rifga ko’ra, ijtimoiy guruh – bu umumiy maqsadlar, manfaatlar va faoliyat bilan birlashgan odamlarning uyushgan jamoasi. Agar biz ushbu ta’riflarning barchasini birgalikda ko’rib chiqsak, ijtimoiy guruh nima ekanligini aniq tushunishga imkon beradigan to’liq rasm paydo bo’ladi.

Ijtimoiy guruhlarni tasniflash turlari va mezonlari

O’zingizni qaysi jamoaga kiritishni tushunish uchun siz qanday xususiyatlar ijtimoiy guruhlarni belgilashini bilishingiz kerak:

• Ishtirokchilarning o’zaro ta’siri. Xuddi shu guruh a’zolari bevosita yoki bilvosita muloqot qilishlari mumkin.
• Guruh a’zolari o’rtasidagi munosabatlar.
• Doimiylik va mavjudlik davomiyligi. Ijtimoiy guruh – bu uzoq vaqt davomida shakllangan va mavjud bo’lgan jamoa.
• Umumiy maqsadlar.
• Guruh a’zolarining bir-biriga nisbatan umidlari.
• Tuzilishi va ichki tashkil etilishi. Jamiyatning har bir a’zosi o’z roliga ega. Qarang, agar siz do’stlaringiz guruhini qabul qilsangiz ham, har bir a’zo o’z roliga ega bo’lishi mumkin, ammo hech kim bu haqda ochiqchasiga gapirmaydi yoki muhokama qilmaydi.
• Guruhga mansublik tuyg’usiga ega bo’lish.
• Uyushmalarga xos xulq-atvorning o’ziga xos shakllari.

Katta va kichik ijtimoiy guruhlar ularning soniga qarab farqlanadi. Birinchisi, etnik kelib chiqishi, ijtimoiy tabaqalar va kasbiy uyushmalar. Ikkinchisiga oilalar, ishchi guruhlar va do’stlar guruhlari kiradi. O’zaro hamkorlikni tashkil etish va tartibga solish uslubiga ko’ra, rasmiy va norasmiy guruhlar (rasmiy va norasmiy) farqlanadi. O’zaro ta’sir qilish xususiyatidan kelib chiqib, birlamchi va ikkilamchi guruhlarni ajratish odatiy holdir. Boshlang’ich guruhda uning a’zolari yaqindan muloqot qiladilar, his-tuyg’ularni boshdan kechiradilar va ularni baham ko’radilar. Masalan, do’stlar guruhi. Ikkilamchi guruh to’g’ridan-to’g’ri aloqaning yo’qligi va a’zolar o’rtasidagi o’zaro ta’sirning aniq hissiy rangi bilan tavsiflanadi. Masalan, yirik kompaniya jamoasi. Shuningdek, “ichki guruh” va “tashqi guruh” tushunchalari mavjud. Individ ichki guruhga tegishli, lekin u tashqi guruhga tegishli emas.

Ijtimoiy guruhlarning funktsiyalari

Har bir guruhga ma’lum funktsiyalar beriladi. Asosiy funktsiya – shaxsni ijtimoiylashtirish. Jamiyatdan ajratilgan holda yashash va biron bir guruhga kirmaslik mumkin emas. Uyushmaga aloqador bo’lish, qiyin vaziyatlar yuzaga kelganda, odamga yordam beradi. Instrumental funktsiya deb ham atash mumkin. Odamlarning birlashishi ma’lum maqsadlarga erishish zarurati tufayli yuzaga keladi.

Har bir aqli raso inson hayotida o’z maqsadlariga erishish uchun sevgi, qo’llab-quvvatlash, ma’qullash, tan olish, muloqot qilish, e’tiborga muhtoj. Va aynan shu ehtiyojlarni ijtimoiy guruh qondirishga imkon beradi. Insonning ko’pgina ehtiyojlarini faqat uyushgan jamiyatda qondirish mumkin. Ba’zi vazifalarni yolg’iz bajarish deyarli mumkin emas. Bunday holda, guruhning birgalikdagi sa’y-harakatlari yordam beradi.

Xavfsizlik va bilim almashinuvi kabi tushunchalarni bevosita ijtimoiy guruhga kiritish mumkin. Guruhda biz himoya olamiz, tajriba va ma’lumot almashamiz. Har qanday ijtimoiy guruhda bo’lish, har bir a’zo ma’lum bir foyda oladi.