Britaniyalik olimlarning tadqiqotlari xalq orasida juda bema’ni deb hisoblanadi, ammo biz bunga qo’shilmaymiz! Ba’zan ingliz tadqiqotchilari haqiqatan ham muhim va kerakli xulosalardan mamnun bo’lishadi.

Shunday qilib, uzoq muddatli tajribalar davomida London King’s kolleji krossvordlar miya uchun bepul va samarali “hap” ekanligini aniqladi! Bundan tashqari, odam qanchalik katta bo’lsa, unga shunchalik ko’p kerak bo’ladi.

Ular buni qanday aniqlashdi?

Tadqiqot davomida 50 yoshdan 93 yoshgacha bo’lgan 19 000 dan ortiq odam bir hafta davomida turli kognitiv testlarni bajarishga sarfladi – ular raqamlar qatorini eslab qolishlari, ular yo’qolganidan keyin juftlashtirilgan tasvirlarni topishlari va hokazo.

Va ma’lum bo’lishicha, oqshomni qalam va krossvord bilan o’tkazishni yaxshi ko’radiganlar maksimal ball olishgan.

Umuman olganda, klassik “o’zaro faoliyat so’zlar” va sudoku xotirani, diqqatni, mantiqiy va assotsiativ fikrlashni optimallashtirish orqali miyani o’rtacha 8-10 yilga yoshartiradi, deb ishoniladi. Olimlar, shuningdek, demans boshlanganda, xotirani yo’qotishni 2,5 yilga sekinlashtiradigan krossvordlar ekanligini ham hisoblab chiqdilar!

Neyrobika mo”jizalari

Va bu erda gap sonda emas, balki tizimlilikda: agar siz kuniga bir marta bunday jumboq bilan shug’ullansangiz, bu sizning kognitiv qobiliyatlaringiz sifatini tubdan o’zgartiradi – albatta, yaxshi tomonga.

Gap shundaki, miyani doimo mashq qilish kerak – tananing qolgan qismi kabi (agar siz yaxshi shaklda bo’lishni istasangiz, albatta). Aqliy mehnat bilan shug’ullanadigan odamlar, qoida tariqasida, aqlning ravshanligini va xotiraning hushyorligini ancha uzoqroq – qarilik yoshiga qadar saqlab qolishlari bejiz emas.

Hatto fanda alohida yo’nalish – neyrobika paydo bo’ldi, u miyani o’rgatish va unga nostandart harakatlarni o’rgatishga qaratilgan mashqlarni o’rganadi va tizimlashtiradi. Neyrobika asoschisi Lourens Katz, xususan, g’ayrioddiy qo’lda tish cho’tkasi yoki qoshiqni ushlab, yuzingizni ko’zingizni yumib yuvish va matnlarni boshidan oxirigacha o’qish orqali miyani “yuklashni” tavsiya qiladi. Va shuningdek, krossvordlarni hal qiling.

Qanday turlari bor?

Taxminlarga ko’ra, birinchi krossvord 1913 yilda uni tuzuvchi Artur Uin tomonidan New York World gazetasida nashr etilgan. Sovet xalqi birinchi marta krossvordni 1925 yilda hal qildi – u Leningradning “Rezec” jurnalida nashr etilgan.

Endi, so’zlar gorizontal va vertikal ravishda yoziladigan taniqli grid krossvordga qo’shimcha ravishda, dunyoda shunga o’xshash narsa bor:

• skanvord – u katta katakchalar, o’qlar va panjara ichidagi ta’riflar bilan ajralib turadi;
• koordinata (amerikacha) – unda siz so’zlarni ochishingiz va panjara o’zini yaratishingiz kerak;
• nonogram (yaponcha) – raqamli “koordinatalar” yordamida rangli yoki oq-qora rasmni qayta yaratishingiz kerak;
• uyali – so’zlar doira ichida yoziladi;
• to’ldiruvchi so’z (vengriya) – siz allaqachon yozilgan so’zlarni tarmoqdan kesib tashlashingiz kerak;
• Chinaword – bunday krossvordda bir so’zning oxirgi harfi ikkinchisining boshidir;
• Eston tili o’zining yuqori so’z zichligi bilan ajralib turadi.

Aytgancha, miyaning barcha asosiy sohalarini o’z navbatida ishlatish uchun boshqotirma turlarini almashtirish tavsiya etiladi.