Inson miyasi murakkab tuzilishdir va olimlar uning qanday ishlashini hali to’liq tushunishdan yiroq. Turli davrlarda bu jaholat murakkab jarayonlar va mexanizmlar bilan turli rang-barang taqqoslashlarni keltirib chiqardi. Hozirgi vaqtda miya tobora ko’proq kompyuter bilan aniqlanmoqda: tishli mexanizmlar bilan miya faoliyati, simlar bilan neyron tarmoq. Nima uchun bunday taqqoslash tubdan noto’g’ri ekanligini tushuntiramiz.

Raqamli texnologiyalarning jadal rivojlanishi mashinalar kattaroq va katta hajmdagi ma’lumotlarni qayta ishlayotganligini anglatadi. Bu afsonaning tug’ilishi uchun asos bo’ldi: biz bilamizki, miya eng murakkab vazifalarni engishga va xotirada katta hajmdagi ma’lumotlarni saqlashga qodir. Biroq, asosiy farq shundaki, miya tirik, yuqori darajada tashkil etilgan tuzilma bo’lib, u tanadan ajralmasdir.

Kompyuter qabul qilingan ma’lumotlarni belgilangan algoritmlarga muvofiq qayta ishlaydi. Bu algoritmlar inson miyasiga kiritilmagan. Ular tananing hayoti va rivojlanishi jarayonida shakllanadi va ular har bir inson uchun o’ziga xosdir. Shuning uchun hammamiz bir xil voqealarga turlicha munosabatda bo’lamiz, bir xil san’at asarlarini idrok qilamiz va har xil afzalliklarga egamiz.

Bundan tashqari, miya ma’lumotlarning aniq nusxalarini kompyuter fayllarni saqlaydigan tarzda saqlamaydi. Yaxshi misol bizning xotiramizdir. Bizning xotiralarimiz o’zgaradi: har safar xotiradagi ba’zi epizodlarga murojaat qilib, miya saqlangan ma’lumotni boshqacha talqin qiladi. Bunga to’plangan tajriba va hissiy holat ta’sir qiladi. Shu munosabat bilan, bir xil voqea guvohlari vaqt o’tishi bilan u haqida turli xil xotiralarga ega bo’lishi mumkin.

Nihoyat, miyani o’chirish yoki qayta ishga tushirish mumkin emas. Qayta ishga tushirish deganda biz odatda diqqatni o’zgartirishni nazarda tutamiz, biz ba’zi vazifalarga diqqatni jamlashni to’xtatamiz, boshqalari bilan chalg’itamiz. Uyqu paytida bizning miyamiz uyg’onish, olingan ma’lumotlarni qayta ishlash va tizimlashtirish davrlariga qaraganda faolroq ishlaydi.

Inson miyasi moslashuvchan tuzilma bo’lib, u bizning faoliyatimizga qarab rivojlanadi yoki zaiflashadi. Muntazam aqliy mashqlar kognitiv funktsiyalarning rivojlanishiga yordam beradi va natijada aqlni oshiradi. Miyangizni mashq qiling va esda tuting – mukammallikka cheklov yo’q!