Biz odamlarning tashqi ko’rinishi, kiyimi va kasbiga qarab fazilatlar va qobiliyatlarni berishga moyilmiz. Ba’zi sabablarga ko’ra zerikarli bo’lib ko’rinadiganlar esa, hatto jiddiy ish bilan shug’ullansa ham, ishsiz qoladilar. Keling, psixologlar bilan qanday qilib stereotiplar tufayli muammoga duch kelmaslik haqida gaplashaylik.

Zerikish hissi

Bizning miyamiz yangi narsalarni yaxshi ko’radi. Bizning asab tizimimizning qadimiy vahima tugmasi mexanizmi amigdala xavfga tayyor bo’lish uchun yangilikni qidiradi. Bundan tashqari, yangi dopamin – miyani yanada moslashuvchan va tezroq qiladigan neyron aloqalar. Shuning uchun biz sukut bo’yicha monotonlik, muntazamlik va monotonlikni yoqtirmaymiz.

Zerikish ko’pincha passiv, salbiy va yoqimsiz narsa sifatida talqin etiladi. U charchatadi, energiya oladi va uzoqlashtiradi. Bu kam odamga yoqadi, shuning uchun biz bunday davlatlarni yaratadigan va o’zlari bilan olib keladigan odamlardan qochamiz.

Zerikarlilik – bu baholash, ya’ni muayyan faoliyat yoki shaxsni sub’ektiv idrok etish. U quyidagilarga asoslanishi mumkin:

• shaxsiy fazilatlar (o’jarlik, monoton nutq, tinglash yoki aksincha, o’zi haqida gapirish);
• faoliyat turi (vazifalari past bo’lgan ayrim kasblar);
• odatlar va harakatlar (monoton tartib, shu jumladan dam olish paytida).

Zerikarli odamlarning odatlari

Garchi bu idrok individual bo’lsa-da, bir nechta naqshlarni topish mumkin.

Biz odamni zerikarli deb hisoblaymiz, ular:

• salbiy moyillik;
• ozgina his-tuyg’ularni namoyon qiladi;
• ko’pincha so’zlar va harakatlarda takrorlanadi;
• hazil qila olmaydi yoki boshqa odamlarning hazilini tushunmaydi,
• o’zining haqligini isbotlashni yaxshi ko’radi
• yildan yilga bir xil ishni qiladi
• sekin va passiv;
• haddan tashqari jiddiy;
• improvizatsiya qila olmaslik;
• reja o’zgarishini qabul qilish qiyin;
• hamdardlik ko’rsatishni va suhbatdoshning tomonini olishni bilmaydi.

“zerikarli” atamasi ko’pincha yomon muloqot qobiliyatlari bilan bog’liq. Bu odamlar:

• turli mavzularda suhbatni davom ettira olmaydi;
• suhbat mavzusi yoki mavzusiga aloqador bo’lmagan ko’p gapirishadi;
• o’zlarining afzalliklari haqida soatlab monolog o’tkazishga tayyor;
• o’zingizni tuting va tinglovchining xushmuomalalik bilan bosh chayqayotganini sezmang;
• suhbatdoshga e’tibor bermaslik.

Biroq, bunday namoyon sabablar bo’lishi mumkin. Masalan, o’zini past baholash yoki uyatchanlik. Biroq, ijtimoiy in’ikos benuqson ishlaydi: ikkinchi birinchi taassurot yo’q. Va keyin biz boshqasiga “zerikarli” tuyg’u prizmasi orqali qaraymiz.

Zerikarli kasblar

Odamlar ba’zi faoliyatlarni zerikarli deb bilishadi va shunga ko’ra, ular bilan shug’ullanadigan odamlar ham shunday deb hisoblanadilar. Britaniyalik olimlar 500 kishi orasida so‘rov o‘tkazib, eng zerikarli 5 ta kasbni aniqladilar. Ular orasida:

• Buxgalteriya hisobi,
• tozalash,
• tahlil,
• sug’urta va soliqqa tortish,
• bank ishi.

Va bajarilayotgan vazifa qanchalik zarur bo’lishidan qat’i nazar, odam bilan muloqot qaytariladi. Afsuski, bu stereotip.

Qanday qilib zerikarli bo’lmaslik kerak

Ammo siz buning aksini qilishingiz kerak:

• yangi narsalarni sinab ko’ring,
• hazil aytish,
• turli mavzularda suhbatlashing
• suhbatdoshingizga ehtiyot bo’ling,
• improvizatsiya,
• turli nuqtai nazarlarni qabul qilish
• suhbatdoshning tomonini oling,
• his-tuyg’ularni va his-tuyg’ularni ifoda etish,
• moslashuvchan bo’ling.

Odamlar eng kam zerikarli deb hisoblaydigan ishlarga quyidagilar kiradi:

• ijod va san’at,
• jurnalistika,
• fan,
• tibbiyot va ta’lim.

Lekin eng qizig’i shundaki, butunlay va qaytarib bo’lmaydigan zerikarli narsa yo’q. Odamlar zerikarli tug’ilmaydi. Va haqiqatga qanday munosabatda bo’lishimiz – bu tanlov. Bu holat diqqatni jamlashni, ixtiyoriy harakatlarni davom ettirishni va kelajak uchun faol rejalar tuzishni qiyinlashtiradi. Zerikish maqsadlarga xalaqit beradi.