Behruzbek Hamidov
Psixodinamika – bu inson psixikasini boshqaruvchi kuchlarning muvofiqlashuvi va kurashi. Bu ochilish va o’sishga aylanib, keyin o’chib ketadigan harakat. Shunday qilib, psixodinamik yondashuv maxsus tushunchani anglatadi. Uning so’zlariga ko’ra, shaxs kuzatishi mumkin bo’lgan aqliy jarayonlar tashqi omillar bilan emas, iroda yoki aql bilan emas, balki ichki harakatlantiruvchi kuchlarning dinamikasi bilan boshqariladi.
Nazariya haqida ko’proq ma’lumot
Hatto o’zining “Psixoanalizga kirish” asarida ham Freyd nafaqat hodisalarni guruhlarga bo’linishni istash haqida yozgan, ularning tabiati tasvirlangan bo’lishi kerak. Psixoanalitik ruhiy kuchlar qanday harakat qilishini, ularning hamkorlikda yoki kurashda qanday tendentsiyalarni namoyon etishini tushunishga kirishdi.
Psixodinamik yondashuv g’oyasi shundan iboratki, psixikaning o’ziga xos mexanizmlari, energiyalari mavjud bo’lib, ularning o’zaro ta’siri fiziologik yoki ijtimoiy omillar bilan shartlanmaydi. Psixikaning xususiyatlarini dinamik tushunishni Zigmund Freyd 1915 yilda taklif qilgan. Uning psixoanalizi uchun aqliy kuchlarning uyg’unligi va kurashi tushunchasi asosiylardan biriga aylandi. Keyinchalik Jung, Adler, Rank, Sallivan, Horney, Fromm va boshqa psixologiya tadqiqotchilari psixodinamik printsipdan qaytardilar.
Bugungi kunda dinamik yondashuvning amaliy qo’llanilishini kuzatishimiz mumkin. Ushbu g’oya psixodrama, tranzaktsion tahlil, tana bilan ishlashga qaratilgan psixoterapiya, tizimli burjlar uchun asos bo’ldi. Psixodinamik yondashuv, ustunlikka intilish, kamlik majmuasi bilan bog’liq tushunchalar orasida.
Psixodinamik yondashuvni asos qilib olgan maktablar va yo’nalishlar ro’yxatdagi pozitsiyalar bilan chegaralanmaydi.
Tavsiya etilgan kontseptsiya qanday muammolarni hal qiladi?
Psixodinamik yondashuv har doim ham sodir bo’layotgan sabablarni va jarayonning qonuniyatlarini tushuntirib beradigan aniq javoblarni bermaydi. Ko’pincha psixoterapevt va uning mijozi triggerlarning “joylashuvi” bo’yicha umumiy ko’rsatmalardan mamnun. Masalan, haqiqatdagi yoki tushdagi odamning ongida jarlik chekkasida turgan va oldinga qadam qo’yishga jur’at etmagan o’zining obrazi paydo bo’ladi. Unga qanotlari borga o’xshaydi.
Bemorning rasmiga asoslanib, psixoanalitik bunday tasvirning manbai repressiya qilingan istak ekanligini taxmin qilishi mumkin. Psixodinamik yondashuvdan foydalanib, mutaxassis mijoz bilan birgalikda uchta muhim masalani tahlil qiladi: ko’rsatilgan istaklar qachon bostirilgan, nima maqsadda va ular endi inson ruhiyatiga qanday ta’sir qiladi.
Psixodinamik yondashuv boshqa bir nazariyani taklif qilishi mumkin. Qoya bilan tasvirlar – bu avvalgi hayot yoki uzoq ajdodlarning xotiralari. Ushbu variantni tanlagan kishi, shuningdek, kontseptsiya chegaralaridan tashqariga chiqmaydi. Va garchi ushbu tamoyil ma’lum bir shaxs psixikasi mexanizmlarini o’rganishda juda yaxshi yordamchi bo’lsa-da, yondashuv izdoshlari xulq-atvorning ba’zi jihatlarini oddiy tahliliy qadamlar bilan tushuntirish mumkin emasligini tan olishadi.
Ichki dinamikaga oid xulosalar
Ichki energiyalarning chuqur tabiati dogma emas. Ularning manbasi sirt ustida yotishi va mutlaqo tushunarli bo’lishi mumkin. Harakat qarama-qarshilikni keltirib chiqaradi, bosim qarshilikni keltirib chiqaradi.
Ammo shuni tushunish kerakki, oddiy dinamika ahamiyatsiz emas. Masalan, charchoq yoki diqqatni chalg’itish mexanizmlarini chuqur namoyonlarga bog’lash qiyin, ammo ular bundan ahamiyatini yo’qotmaydi.
Xuddi shu narsa chuqur dinamikada ham sodir bo’ladi. Ular har doim ham har xil tendentsiyalarni o’rnatishda printsipial bo’lib qolavermaydi. Masalan, muhim bir narsani ko’rsatadigan signallarni ichki shovqindan farqlash mumkin emas.
WIKIUM.RU
Izzattillo Islomov
