Moslashuvchanlik – bu odamning o’zgarishga moyil bo’lgan turli xil atrof-muhit sharoitlariga moslashish qobiliyatidir.

Moslashishga birinchi ehtiyoj tug’ilgandan so’ng, bola onadan biologik mustaqil bo’lganida paydo bo’ladi. Jarayon uch darajani o’z ichiga oladi – biologik, psixologik, ijtimoiy.

Biologik moslashuvning vazifasi insonning jismoniy sog’lig’ini va ayni paytda bo’lgan sharoitda uzluksiz hayot faoliyatini saqlab qolishdir.

Psixologik moslashuvchanlik inson uchun yangi sharoitda aqliy funktsiyalarning to’g’ri ishlashini nazarda tutadi.

Ijtimoiy adaptatsiya atrofdagi jamiyat stsenariylarini tahlil qilishdan va yangi ehtiyojlar, maqsadlar, vazifalar va atrof-muhitga mos ravishda tez o’zgarib turishdan iborat.

Mundarija: [ yashirish ]

Moslashishga qanday omillar ta’sir qiladi?

Insonning moslashuvchanligi turli tendentsiyalar va sharoitlarga bog’liq. Ushbu jarayonga ta’sir etuvchi omillar tabiiy bo’linadi va to’g’ridan-to’g’ri inson tomonidan yaratiladi.

Tabiiy komponentlar orasida turli xil xususiyatlarga ega organizmlar, iqlim sharoiti, tabiiy ofatlar mavjud.

Moddiy omillarga quyidagilar kiradi:

  • yashash muhiti;
  • bir kishi foydalanadigan narsalar, masalan, texnologiya, to’qimachilik;
  • madaniyat va san’atning namoyon bo’lishi;
  • ishlab chiqarish.

Ijtimoiy muhit millati, davlat jamiyati, shaharni rivojlantirish shartlari kabi omillar bilan ajralib turadi.

Moslashuv tezligi har bir aniq holat uchun individualdir. Biror kishi tezda mavjud sharoitlarga moslashadi, boshqasiga ko’proq vaqt kerak bo’ladi. Ko’p jihatdan moslashish darajasi sub’ektiv omillar bilan belgilanadi – insonning jinsi, yoshi, fiziologik va ruhiy xususiyatlari.

Moslashuvchanlik tamoyillari

Gomeostatik

Ushbu tamoyilning mohiyati insonning tashqi va ichki totuvlikka intilishidir. Har qanday sharoit insonni o’rab turgan bo’lsa ham, u doimo kerakli muvozanat tuyg’usiga yaqinlashishga harakat qiladi.

Gedonistik

Har qanday vaziyatda, odam salbiy his-tuyg’ulardan qochishga harakat qilib, maksimal zavq olishni istaydi. Shunday qilib, stress darajasini pasaytirish uchun odam noqulay vaziyatga ham optimistik tomondan qarashni xohlaydi.

Pragmatik

Tabiatan dangasa jonzot bo’lib, inson minimal kuch sarflab, maksimal foyda olishga intiladi. Istalgan natijaga erishish uchun odam juda qobiliyatli bo’ladi.

Ijtimoiy moslashuvchanlik

Inson jamiyat bilan birlashganda u quyidagilarga ega:

  • o’z-o’zini anglash;
  • ijtimoiy rollar;
  • o’z-o’ziga xizmat qilish qobiliyatlari;
  • o’zini boshqarish;
  • kommunikativ amaliyot.

Insonning moslashuvchanligining asosini ijtimoiy mexanizmlar tashkil etadi. Ulardan foydalanish natijasida odam boshqalardan ajralib turadi yoki atrof-muhitni to’liq rivojlanish uchun imkon qadar qulay qiladi.

Moslashuvchanlik hayotning barcha sohalarida namoyon bo’ladi – ish joyini o’zgartirganda, yangi yashash joyiga ko’chib o’tishda, oilaviy ahvolni o’zgartirganda. Moslashish qanchalik baland bo’lsa, o’zgargan sharoitlarga moslashish osonroq bo’ladi. Stressni pasaytiradi, inson unumdorligini oshiradi.

Ijtimoiy buzilish xususiyatlari

Inson har doim ham to’siqsiz ijtimoiy muhitga qo’shilib ketavermaydi. Noto’g’ri moslashish (yoki noto’g’ri sozlash) ma’lum bir kasb huzuridagi ishsizlikning davom etishi, noqonuniy faoliyat, ijtimoiy protokollarni bilmaslik kabi belgilar bilan aniqlanishi mumkin.

Shu bilan birga, nogironlarni (qariyalar, nogironlar) ijtimoiy jihatdan moslashmagan deb hisoblash mumkin emas. Ijrosi ularga mavjud bo’lmagan ushbu funktsiyalarni boshqalar qoplaydi. Reabilitatsiya kurslari katta yordam beradi.

Post Views: 64 837