Bir oz tarix: 1941 yilda Chelyabinsk viloyati Kisegach qishlog’ida, sokin ko’l bo’yida tiklovchi tibbiyot uchun harbiy kasalxona ochildi. Bu yerga boshidan yaralangan askarlar olib kelingan, ular u yoki bu tarzda miya tuzilishiga ta’sir qilgan va shikastlagan. U erda bir vaqtning o’zida jarohatlangan askarlarni tadqiq qilish va reabilitatsiya qilish bo’lib o’tdi, ularning har biri shifokorlar uchun yana bir sir bo’lib, miya haqida ko’proq bilim talab qiladi.

Bu yerda faqat bir misol. Leytenant Zasetskiy parietal-oksipital mintaqada yaralangan. Uni ko‘zdan kechirgandan so‘ng, A.Luriya biroz sarosimaga tushdi: yarador yigit kuchga to‘lgan, lekin to‘g‘ri so‘z topishga qiynalgan, yozish va o‘qishni unutgan va uni o‘rab turgan olam surati uning ko‘z o‘ngida ko‘plab alohida-alohida qismlarga parchalanib ketgan. , bog’liq bo’lmagan elementlar. Ammo shu bilan birga – irodani mutlaq saqlash, yashash va rivojlanish istagi, his-tuyg’ularni butun to’liqligi va ifodaliligi bilan boshdan kechirish!

Bu va shunga o’xshash holatlar olimlarga inson ongi qanday ishlashi va ishlashi haqida eng to’liq tasavvurni yaratishga va inson miyasining ifodalab bo’lmaydigan darajada keng kompensatsion imkoniyatlarini tushunishga yordam berdi.

Biroq, ehtimol, eng muhimi, yuzlab va yuzlab jangchilarni tiklash va ularni normal hayotga qaytarishning muvaffaqiyatli tajribasi edi.

Bunday “zerikarli” kulrang va oq rasm

Bu erda shifokorlar oldida bosh suyagidan olingan inson miyasi yotadi. Ular nimani ko’rishadi? Rangsizligi tufayli deyarli zerikarli kulrang-oq rasm – kulrang qobiq va kulrang-oq subkortikal shakllanishlar. Ammo inson tanasining ushbu eng hayratlanarli organi haqida bir nechta arzimas faktlarni o’rganganingizdan so’ng, miya o’zining sirli va murakkabligi bilan koinot bilan osongina raqobatlasha olishi ayon bo’ladi.

O’zingiz uchun hukm qiling:

• Inson miyasi bir yarim milliard nerv hujayralaridan iborat;
• Agar miyaning biron bir qismi vayron bo’lsa, boshqa miya tuzilishi uning funktsiyalarini bajarishi mumkin;
• Miya rivojlanishining qonuniyatlari insonda qaysi funktsiyalar boshqalarga qaraganda muvaffaqiyatli rivojlanayotgani va qaysi biri o’z rivojlanishida “me’yor” tushunchasidan orqada qolayotgani haqida xulosa chiqarishga imkon beradi.

Maslahat 1

Siz tushunmagan narsani yaxshilay olmaysiz. Miya qanday ishlashi haqida o’qing, uning ishlash tamoyillarini tushunishga harakat qiling. O’zingizning kognitiv qobiliyatingizni rivojlantirish uchun muhim yo’nalishlarni aniqlang va ularning rivojlanish qonuniyatlarini o’rganing.

Vikium yordamida siz individual dasturga muvofiq kognitiv qobiliyatlarni o’rgatish jarayonini tashkil qilishingiz mumkin

Hoziroq mashq qilishni boshlang!

Miyaning uchta asosiy xizmati

Agar biz miyamiz biz uchun astoydil bajaradigan hamma narsani birlashtirsak, biz uchta asosiy faoliyat sohasini olamiz:

1. energiya ohangini saqlash – metabolizmni, endokrin bezlarning faoliyatini tartibga solish, o’sish va rivojlanishni ta’minlash;
2. tashqi dunyodan keladigan ma’lumotlarni qabul qilish, qayta ishlash va saqlash ;
3. inson faoliyatini dasturlash, tartibga solish va nazorat qilish .

Bularning barchasi murakkab kompyuterning ishlashini juda eslatadi. Darhaqiqat, inson miyasi, uning xususiyatlari va imkoniyatlari axborot oqimlarini kompleks boshqarishning barcha naqshlarini takrorlaydi. Yoki kompyuterlar miya tasviri va o’xshashligida yaratilganmi?

Masalan, energiya blokini olaylik. To’g’ri aytganda, u hatto miya tuzilishiga juda o’xshamaydi – u bo’shashgan, hatto suyuq, ichkarida juda chuqur joyda joylashgan. Ammo umuman olganda, bu gipotalamusda joylashgan miyaning eng qadimgi qismidir.

Busiz miya energiya ta’minotidan mahrum bo’ladi va barcha miya jarayonlarining ohangi samarasiz darajaga tushadi.

Miyaning yomon ishlashining bir qator sabablari turli kontekstlarda turlicha deb ataladigan narsalar bilan bog’liq, masalan:

• tanadagi metabolik kasalliklar;
• yog ‘almashinuvining buzilishi;
• gipofiz bezining disfunktsiyasi,
• endokrin bezlarning kasalliklari.

Har bir inson “adrenalin shoshilishi” iborasini eshitgan – bu adrenalin deb nomlanuvchi gormon uni ishlab chiqaradigan buyrak usti bezlari tomonidan qon oqimiga chiqarilganda. Natijada kuchli hissiy portlash, aslida his-tuyg’ularning portlashi! Miyaning energiya bloki gormonal o’zgarishlarga shunday ta’sir qiladi.

Maslahat 2

Shunday qilib, miyamizning birinchi xizmatining sifati tanamizning sog’lig’iga bevosita bog’liq. Shunday qilib, miyangizga yordam berish, boshqa narsalar qatori, metabolizmingizni va ichki sekretsiya bezlarining ishini kuzatish , tegishli organlarning sog’lom ishlashini ta’minlash va saqlashni anglatadi.

Miya boshqotirmalarni birlashtiradi

Bilasizmi, miya qanday sharoitlarda “uxlashga ketadi”? Bu tashqi signallar oqimi keskin pasayganda sodir bo’ladi. Energiya bloki, go’yo, organizmdagi metabolizmni va unga kiradigan tashqi signallarni birlashtiradi. Va agar signallar bo’lmasa, unda ohang yo’q.

Ammo miya atrofdagi narsalar haqida signallarni qabul qiladi. Miya qabul qiladi:

• rang,
• shakli,
• masofa,
• hajmi,

lekin hozirgacha faqat noaniq loyqa tasvirlar sifatida. Ularni tanib olish uchun ushbu signallarni tubdan boshqa darajaga o’tkazish kerak yoki aks holda “birlamchi vizual korteks” dan “ikkilamchi vizual korteks” ga kirishi kerak.

Birlamchi korteksga tegib turgan elektrod faqat odamda tasvirlarning chaqnashiga sabab bo’ladi – uchqunlar, chiziqlar, doiralar, chaqmoqlar … Va ikkilamchi korteksga tegib, butunlay tanib bo’ladigan suratlar – yuzlar, narsalar va hatto butun sahnalar paydo bo’ladi.

Birlamchi korteks tomonidan qayd etilgan barcha tasvirlar odam tomonidan ularni tanib olish mumkin bo’lgan darajada qayta ishlanmaydi. Bu sezgi hodisasi bilan bog’liq emasmi? Biz oldindan va noaniq bashoratlarimizni aniq tushuntira olmaymiz, lekin shu bilan birga ular biz uchun muhim ma’lumotlarni o’z ichiga olishini bilamiz.

Maslahat 3

Xayoliy fikrlashni rivojlantiring! Psixologiyada “vakillik” deb ataladigan tasvir-rasmlar bilan ishlashni o’rganing. Miyangizga ikkilamchi vizual korteksning yashirin manbalaridan to’liq foydalanishga yordam bering.

Men asosan bog’liq holda ishlayman

• dunyo rasmini tan olish,
• ob’ektlarni nomlash (shuning uchun nutq bilan),
• individual “jumboqlar” dan yaxlit model sintezi

“uchlamchi vizual korteks” tomonidan amalga oshiriladi. Uning xizmati shundaki, bizning miyamiz biz uchun atrofimizdagi dunyoning yaxlit tasvirini yaratadi

• biz turli xil ob’ektlar qanday joylashtirilganini va bir-biriga bog’langanligini ko’ramiz,
• biz ularning harakatlarini kuzatishimiz mumkin,
• Biz ularning joylashuvini aniqlaymiz va ularni bir-birimiz bilan taqqoslaymiz.

Va eng muhimi, biz ob’ektlarga nom berishimiz va shu tariqa bir-birimizga dunyo haqidagi shaxsiy rasmlarimizni uzatishimiz mumkin. So‘zni o‘zi bildirayotgan predmetdan ajratib, mavhum so‘zlar, so‘z-tushunchalarni hosil qilamiz.