Ammo respondent “ bolg’a o’rniga toshdan foydalanish ”, “ qog’oz press ”, “ eshik uchun tayanch ” kabi misollar keltirsa, u fikrlash moslashuvchanligi uchun yuqori baho oladi. Bu holda har bir javob yangi ma’no va butunlay boshqacha ma’noni keltirib chiqaradi.

Ushbu turdagi mahsuldorlikni amalga oshirish qobiliyati ong birliklarini o’zgartirish funktsiyasini ham o’z ichiga oladi. Eski assotsiativ aloqalarni uzish va kombinatsiyalash orqali yangilarini shakllantirish, masalan, haqiqiy tasvirlarni birlashtirish, birini ikkinchisiga qisman yoki to’liq kiritish. Bunday aqliy operatsiya bilan tasvirlarning farqi yoki mos kelmasligi e’tiborga olinmasligi mumkin.

Bu, shuningdek, semantik moslashuvchanlikni, muayyan vizual materialdan mavhumlash qobiliyatini o’z ichiga oladi. Masalan, vazifa: olti kvadrat katakchali kvadrat gugurtdan qilingan; uchta qo’shni kvadrat olish uchun to’rtta gugurtni olib tashlashingiz kerak. Muammoni hal qilish uchun kvadrat tushunchasiga va uning mazmuniga murojaat qilish kerak. Bunday holda, rasmning vizual o’lchami muhim emas. Bunday yondashuvga ega bo’lgan odam osonlik bilan jumboqni to’playdi.

Konvergent fikrlash

Konvergent fikrlash sinflar, toifalar va ob’ektlar bilan ishlaydi. Har bir turkum ob’ektning sifatini, xususiyatini, vazifasini uning real sifatlariga mos ravishda tavsiflaydi. Tafakkur operatsiyalari fakt va hodisalarning vaqtinchalik izchilligi doirasida amalga oshiriladi.

Agar konvergent mahsuldor fikrlash semantik (nosional) tarkibni o’zgartirishni o’z ichiga olsa, unda yangi semantik birlik o’ziga xos ta’rif va ma’no kategoriyasini olishi kerak. Konvergent fikrlash vazifalari mavjud ma’lumotlar asosida to’liq bashorat qilinadigan xulosa chiqarishni o’z ichiga oladi. Misol uchun, boshqalarni kattaroq geometrik shaklda toping. Bunday holda, hech qanday yangi narsa bo’lmaydi, natija faqat taxminlarni tasdiqlaydi.

Muammoni hal qilish jarayonida shartlar va ma’lumotlar ma’lum bir bilim toifasiga kiradi. Oraliq natijalar bir xil toifadagi kerakli bilimlar bilan bog’liq. Belgilar yoki ma’nolarni o’zgartirish umumiy qabul qilingan harakatlar sxemasini ifodalovchi aniq algoritmga amal qiladi. Konvergent fikrlash sub’ektiv sohani istisno qiladi: ba’zi hollarda ong resurslari bo’lgan his-tuyg’ular, taassurotlar.

Konvergent va divergent fikrlash o’rtasidagi farq nima?

1. Divergent turi ishni noaniqlik bilan boshlaydi: nima qilish kerak va nimani olish kerak. Fikrlash jarayoniga kiradi: g’oya, algoritm ishlab chiqish va javoblarni yana izlash. Konvergent tayyor shablondan foydalanadi.
2. Konvergent turi mavjud algoritmni ishlab chiqish va qat’iy belgilangan natijani olishga qaratilgan. Divergent – umumiy qabul qilingan yechim usulidan tashqariga chiqadi va ko’p o’lchovli qidiruvni nazarda tutadi.
3. Konvergent – tanqidiylik, aniq javob. Divergent – ko’plik, ma’noning nisbiyligi.

Divergent va konvergent fikrlash. Misollar. Qaysi tur yaxshiroq?

An’anaviy yondashuv (konvergentsiya) yanada ishonchli va oqilona. Belgilar darajasida aniq moslik olinadi (masalan, so’zning ikkita bir xil shakli). Divergent ob’ektlardan (ramzlardan) foydalanishning ko’plab yangi usullarini keltirib chiqaradi, ammo natija haqiqatga muvofiqligini va idrok etishning adekvatligini tekshirishni talab qiladi.

Divergent fikrlash “yo’q qilingan” yoki buzilgan matnni (ma’nosini) tiklash va semantik birliklarni o’zgartirish uchun turli yondashuvlardan foydalanadi. Tasvirlar bilan ishlash bizga analogiyalarni tan olish va analogiyalarni boshqa mexanizm uchun harakat tamoyili sifatida ishlatish imkonini beradi. Masalan, “yurak nasosdir” o’xshatish.

Konvergent fikrlash – ma’noni o’zgartirish bir toifa doirasida amalga oshiriladi.

Divergent – ongning turli darajalaridagi toifalar o’rtasidagi o’zgarish (reframing). Har qanday ibora ham metafora, ham vaziyatning o’ziga xos tavsifi sifatida ishlatilishi mumkin. Reklama va marketing sohasida insonning sub’ektiv (hissiy) sohasiga ta’sir ko’rsatishga qaratilgan bir qator usullar qo’llaniladi.

Fikrlashning ikkala turi ham aqlning samarali ishlashi va maqsadlarga erishish uchun muhimdir . Axborotni manipulyatsiya qilishning ikkala turining kombinatsiyasi kompozitor misolida ko’rsatilishi mumkin. Birinchidan, bastakor g‘oya va ilhomga tayanib, yangi musiqiy motiv yaratadi. Keyin u o’z ijodini tugallangan tizimdagi notalarning muayyan kombinatsiyalariga aniqlaydi. Rasmiy ravishda boshqa musiqachilar kabi yozuvlar uchun bir xil belgilardan foydalanadi. Umumiy idrok uchun uyg’un tovushni saqlaydi. Bir turdagi fikrlash ikkinchisini to’ldiradi. Shunday bo’ladiki, inson birinchi navbatda muammoni hal qilishning barcha mumkin bo’lgan variantlarini ko’rib chiqadi va agar ular uning g’oyalariga mos kelmasa, u ijodiy (divergent) yondashuvdan foydalanadi.