Agar kitob bizga haqiqatan ham yoqqan bo’lsa, uni bir oqshomda “yutdik” deymiz. Ammo ba’zida siz zerikarli matnlarni o’rganishingiz kerak – ular aytganidek, bosim ostida. Ularni o’qib, biz beixtiyor oldingi sahifalarga qaytamiz – ma’noni topish, yana tushunishga harakat qilish va hokazo.

Ammo, masalan, muhim ilmiy maqola yoki zerikarli darslikni o’qishimiz kerak bo’lsa-chi va buni amalga oshirish uchun bizda bor-yo’g’i bir-ikki soat vaqtimiz bo’lsa?

Bunday hollarda siz tez o’qish texnikasidan foydalanishingiz kerak. Keling, ushbu yondashuvning asoslari haqida gapiraylik.

“Oddiy” odam uchun o’qish normasi daqiqada taxminan 200 so’zni tashkil qiladi. Tez o’qish qobiliyatini o’zlashtirganlar esa xuddi shu vaqt ichida 600 tagacha (va ba’zan mingtagacha!) so’zlarni qamrab oladi.

Bunday o’qish tezligi rekordlarini o’rnatish uchun birinchi navbatda tez o’qishga to’sqinlik qiladigan asosiy to’siqlarni olib tashlashingiz kerak, keyin esa maxsus texnikani o’zlashtirishingiz kerak.

Nega men tezda o’qiy olmayman?

• Cheklangan ko’rish maydoni. Bir nuqtaga nazar tashlasak, biz 2-5 daraja ichida joylashgan ob’ektlarning faqat kichik doirasini ko’ramiz, qolganlari miya tomonidan “tugallanadi”. Shuning uchun biz hech narsani o’tkazib yubormaslik uchun so’zdan so’zga “sakrashga” majburmiz.
• Regressiya. Tayyor bo’lmagan o’quvchining nigohi sahifa bo’ylab betartib harakat qiladi va doimo qaytib keladi. Bu hatto fantastika asarlarini o’qiyotganda ham sodir bo’ladi – biz voqealar syujeti va tasvirini tashkil etuvchi nuanslarni tushunish uchun orqaga qaytishimiz kerak.
• Ruhiy nutq. Subvokalizatsiya ma’lumotni yaxshiroq assimilyatsiya qilishga yordam beradi, lekin ko’p vaqtni iste’mol qiladi.
• E’tiborning etishmasligi. Turli xil bezovta qiluvchi omillar bilan chalg’iganimiz sababli, biz jismonan matnlarni tezda o’qiy olmaymiz.

O’qish tezligini qanday oshirish mumkin?

Tezroq o’qish uchun o’qish qobiliyatingizni mashq qilishning asosiy usullari.

1. Subvokalizatsiyani bostirish

Agar biz matnni aytsak, biz ovoz chiqarib o’qiganimizdek, ma’lumotni bir xil tezlikda o’zlashtiramiz. Afsuski, ular maktabda aynan shunday o’rgatishadi.

O’z-o’zini rivojlantirishga intilayotgan kattalar uchun vazifa miyaning talaffuz uchun mas’ul bo’lgan qismini jim qilishdir. Mana nima yordam beradi:

• Maxsus ritm. Sovet davridagi tilshunos-psixolog Nikolay Jinkin tomonidan ixtiro qilingan. Gap shundaki, o’qish paytida ichki nutq ritmiga zid keladigan ma’lum bir ritmni qalam bilan urish. Keyin miya yarim korteksida induktiv inhibisyon zonasi hosil bo’ladi – va odam o’qigan narsasini gapirmasdan idrok qilishni o’rganadi.
• Hammasi – baland ovozda. O’qiyotganingizda she’rlar, she’rlar yoki tilni burishtiring – nutq apparatingiz band bo’ladi va shuning uchun miyangiz matndagi so’zlarni ko’zingiz oldida “ovozlay olmaydi”. Ha, ikkinchisini idrok etish qiyinroq bo’ladi, lekin u tezda o’tib ketadi.

2. Biz uni orqaga o’qiymiz

Hammasi oddiy – har qanday matnni oxiridan boshigacha o’qishni boshlang! Ha, ba’zi joylarda u Master Yoda tomonidan yozilgandek tuyuladi (masalan, “Bu konsentratsiyani oshiradi” iborasi “diqqat konsentratsiyani oshiradi” ga aylanadi), lekin uning ma’nosini tushunish uchun siz butunlay matnga e’tibor qaratasiz.

3. Biz Schulte jadvalidan foydalanamiz

Ushbu mashq periferik ko’rish chegaralarini kengaytirish uchun zarur. Matritsaga har qanday narsani kiritishingiz mumkin – harflar, raqamlar, kulgichlar, har qanday belgilar. Faqat markaziy katakdagi raqamga qarang va undan ko’zingizni uzmasdan, yon tomonlarda nima yozilganligini tushunishga harakat qiling. Bu ketma-ket o’qish uchun eng yaxshi vosita va ma’lumotni uch o’lchovli idrok etishni rivojlantirish texnikasi.

4. PhotoReadingni o’zlashtirish

Metod sifatida tez o’qishning mohiyati matn ma’lumotlarining mohiyatini ajratish, tushunish va o’zlashtirishni o’rganishdir. Fotosuratlarni o’qish – bu skanerlashning bir turi: biz asosiy narsaga e’tibor berib, matnni bir butun sifatida qabul qilamiz.

Albatta, bu usul ilmiy maqolalarni o’qish uchun ishlamaydi – ma’no va nuanslarni chuqurroq o’rganishingiz kerak – lekin jurnal maqolasini shu tarzda o’qish mumkin.

Fotosuratlarni o’qish jarayoni bir necha bosqichlardan iborat:

• Jarayonga e’tibor qarating. Boshingizdan barcha begona fikrlarni yo’q qiling, shovqindan mavhum bo’ling, dam oling.
• Oldindan skanerlash. Matn qanday bloklardan iboratligini aniqlang – mazmunini, sarlavhalarini, epilogini o’rganing. Bu rejani shakllantirishga yordam beradi.
• Fotosuratlarni o’qish eng zo’r. Kichik matn bloklarini tezda ko’rib chiqing. Har bir sahifaga bir necha soniya vaqt ajrating. Qaysi matn massivlarini o’rganish uchun eng muhimi haqida xulosa chiqaring.
• Tez o’qish. Eng muhim qismlarni qayta o’qing, ma’lumotni tushuning, fikrni shakllantiring.

5. Diagonal o’qish

Agar siz sahifaning yuqori chap burchagidan pastki o’ngga qarab o’qisangiz, matnning regressiyasi va talaffuzidan xalos bo’lasiz, diqqatingizni unga to’playsiz va materialni o’rganasiz. Bu erda periferik ko’rish ham ishlaydi – u kalit so’zlarni tanlaydi. Asosiy tamoyillar quyidagilardir:

• Alohida ob’ektlarga emas, balki bir vaqtning o’zida butun matnga e’tibor qarating.
• Ko’zlaringiz siz uchun qulay bo’lgan tezlikda harakat qilsin.
• “Suvni” siqib chiqaring – kirish so’zlariga va boshqa og’zaki axlatlarga e’tibor bermang.
• Muhim narsani topib, ushbu blokni standart rejimda diqqat bilan o’qing, lekin unga qayta qaytmang.

6. RSVP texnikasini o’zlashtirish

Rus tilidagi ushbu ingliz qisqartmasi “tezkor ketma-ket vizual taqdimot” degan ma’noni anglatadi. Ushbu texnika asosida bir nechta maxsus ilovalar yaratilgan – ular matnni kichik qismlarda, ritmik, to’g’ri tekislash bilan ko’rsatadi va buning natijasida biz yanada samarali va tezroq o’qiymiz. Va regressiya butunlay chiqarib tashlanadi.