Ko’zgu nima?

Psixologiyada aks ettirish insonning ichki dunyosini tushunish bilan bir qatorda batafsil tahlilni ham nazarda tutadi. Inson his-tuyg’ularini, mavjud bilimlarini, maqsadlarini, harakatlarini va motivlarini tahlil qiladi, munosabatlarning mavjudligini aniqlaydi. Bundan tashqari, kontseptsiya atrofdagi odamlarning munosabatini baholashni, shuningdek ularning harakatlari va his-tuyg’ularini tushunishni o’z ichiga oladi. Reflektsiya – bu baholash va hissiy sohalar bilan chambarchas bog’liq bo’lgan ruhiy tabiatning o’ta murakkab faoliyati. Bu insonda tug’ilgan paytdan boshlab sodir bo’lmaydi, lekin hayot davomida asta-sekin rivojlanadi. Uning rivojlanishi uchun siz nafaqat o’zingizni bilishingizga yordam beradigan ma’lum ko’nikmalarga, balki o’zingizni baholash imkoniyatiga ham ega bo’lishingiz kerak.

Mulohaza o’z-o’zini tanqid qilish, muayyan harakatlar, fikrlarning sabablarini anglash qobiliyatini o’z ichiga oladi. Ba’zan bu eng yoqimli xulosalardan uzoqda bo’ladi, lekin ular qabul qila olishlari kerak. Jarayon ba’zan juda og’riqli bo’lishi mumkin, ammo aks ettirishsiz odam rivojlana olmaydi.

Ikki xil aks ettirish

Mutaxassislar kognitiv yoki kognitiv-baholovchi aks ettirish va hissiy turlarini ajratib ko’rsatishadi. Birinchi holda, inson bevosita o’zining ichki dunyosida sodir bo’layotgan jarayonlarni amalga oshirishga, ularni jamiyat tomonidan o’rnatilgan me’yorlar bilan solishtirishga qodir. Ikkinchi holda, aks ettirish o’ziga, o’z fikri va harakatlariga nisbatan u yoki bu munosabat tajribasida namoyon bo’ladi.

Ko’pincha odam doimo o’zini o’zi ichiga oladi va bu juda yoqimli oqibatlarga va tushkunlikka olib kelishi mumkin. Ba’zi odamlar ongli ravishda bu jarayondan qochishadi va ularning ichida nima sodir bo’layotgani haqida o’ylamaslikka harakat qilishadi. Psixologlarning ta’kidlashicha, haddan tashqari ko’p o’ylash hatto o’z-o’zini chayqash va nevrozga olib kelishi mumkin. Shuning uchun, bu jarayonning hissiy tomoni oqilona tomon ustunlik qilmasligini diqqat bilan kuzatib borish kerak.

Ko’zguning xilma-xilligi

Shaxsiy aks ettirish inson faoliyatining turli sohalarida o’zini namoyon qilishi mumkin, shuning uchun mutaxassislar bir nechta asosiy navlarni ajratib ko’rsatishadi:

• Shaxsiy shakl bevosita hissiy va baholash faoliyati bilan bog’liq.
• Mantiqiy eng oqilona shakl hisoblanadi, u kognitiv jarayonlarni boshlash uchun ishlatiladi.
• Kognitiv o’rganish, yangi narsalarni o’rganish jarayonida o’zini namoyon qiladi, ba’zi bilimlarni to’g’ri tahlil qilish va sifatini aniqlash uchun ishlatiladi.
• Shaxslararo aks ettirish boshqa odamlar bilan munosabatlarni tahlil qilish va ularga eng aniq baho berish imkonini beradi.
• Ijtimoiy aks ettirish boshqa odamlarning odamga qanday munosabatda bo’lishini bilish va tahlil qilishni o’z ichiga oladi.
• Retrospektiv shakl – bu sodir bo’lgan voqealarni tushunish, sodir etilgan harakatlar tahlili.
• Istiqbolli shakl harakatlarning ma’lum natijalarini oldindan ko’rishga va qobiliyatlaringizni, imkoniyatlaringizni baholashga va bir vaqtning o’zida bir nechta turli stsenariylarni taqdim etishga yordam beradi.

Mulohaza – bu ruhiy xususiyatga ega bo’lgan juda muhim jarayon bo’lib, usiz inson muvaffaqiyatga erisha olmaydi, o’z oldiga maqsad qo’ya olmaydi va kelajakda u bilan faxrlanadigan shaxsga aylana olmaydi.

Reflektsiyani rivojlantirish

Mulohaza har doim rivojlanishi kerak, shuningdek, ma’lum ko’nikmalarga ega bo’lishi kerak:

• O’zini identifikatsiya qilish va o’zini jamiyatdan ajratish talab etiladi.
• Inson o‘ziga tashqaridan qarab, o‘z hayotini, harakat va qarorlarini tahlil qila olishi kerak.
• Introspektsiya, shaxsiy fazilatlar va xarakter xususiyatlarini tushunish muhim rol o’ynaydi.
• O’z-o’zini baholash va shaxsiy fazilatlarni tahlil qilish kerak.
• O’z-o’zini tanqid qilish kerak, bu harakatlarni baholashga, shuningdek, xatolar yoki noto’g’ri qarorlar qabul qilinganligini tan olishga yordam beradi.

Shaxsiy fikrlashni rivojlantirishga katta e’tibor berilishi kerak, chunki insonning hayot sifati va kelajakda nimaga erishishi ko’p jihatdan bunga bog’liq bo’ladi. Shuningdek, o’z-o’zini anglash va harakatlarni tahlil qilish boshqa odamlar bilan munosabatlarga ta’sir qiladi. Agar biror kishi o’z xatolarini tan olishni o’rganmasa yoki o’zini boshqalardan yaxshiroq deb hisoblasa, boshqalar bilan munosabatlar yaxshi rivojlanmaydi.