Behruzbek Hamidov
“Qo’rquv” nima?
Har bir inson hayotidagi qo’rquvni boshdan kechiradi, u bizni tug’ilish paytidan boshlab, ehtimol undan ham oldinroq va o’limigacha hamroh qiladi. Har qanday yangi vaziyat bizni qo’rqitishi mumkin. Va shunga qaramay, bu qanday daqiqalarda, albatta, qo’rquv, va bu boshqa his-tuyg’ular va his-tuyg’ular qaysi daqiqalarda?
Ko’pincha mijozlar vahima hujumlari, fobiya, depressiya haqida gapirishadi, ularni qo’rquv bilan tenglashtiradilar. Ha, albatta, ular bir-biriga bog’langan va qo’rquv – bu boshlang’ich nuqtaning bir turi, bu butun vaziyatning qiyinroq vaziyatga olib keladigan qismlaridan biridir.
Xo’sh, qo’rquv nima? Qo’rquv – bu ob’ektiv xavotir, ya’ni bu o’z manziliga ega bo’lgan hissiyotdir. Ba’zida biz buni to’liq bilmaymiz, ba’zida qo’rquv orqasida boshqa his-tuyg’ular yashiringan – og’riq, g’azab, g’azab, g’azab, bu hushsiz qatlam bo’lib, ko’zimizga chang sepib, hech qanday tarzda topilmasligi uchun .
Qo’rquv bozori.
Bugun haqiqat shundaki, har kuni qo’rquv ko’paymoqda. Ommaviy axborot vositalari aholini terroristik harakatlar, zo’ravonlik, qotillik, talonchilik va boshqalar tahdidlaridan qo’rqitishni to’xtatmaydi.
Adabiyotda qo’rquvning juda ko’p turlari ajratilgan:
- o’zgarish qo’rquvi – hayotimizdagi biror narsani o’zgartirishdan qo’rqib, odatlanib qolgan narsamizni ushlaganimizda (masalan, yashash joyimizni o’zgartirish qo’rquvi). Buning sababi, ota-onalar bolaga sodir bo’layotgan o’zgarishlar to’g’risida xabar bermasliklari, bu esa o’zgarish xavfi haqida o’ylashga olib keladi. Ushbu vaziyatdan chiqish yo’li bolani o’zgaruvchan vaziyat bilan tanishtirish, uning roziligini olishdir.
- yaqinlaringiz ustidan nazoratni yo’qotishdan qo’rqish – yaqinlaringiz haqida ma’lumot etishmasligidan xavotirda (masalan, bola telefonga javob bermaydi). Ba’zida vaziyatni ratsionalizatsiya qilish sizga bunday qo’rquvni engishga yordam beradi.
- vaqtdan qo’rqish – hamma narsani rejalashtirish yoki vaqtinchalik talablarga qarshi turish (kechikish) istagida ifodalanadi.
- o’lim qo’rquvi va boshqalar.
Mijozlarimdan biri menga sodir bo’lgan vaziyatdan keyin o’lim qo’rquvi bilan keldi. Tashxis qo’ygan shifokorning beparvolik bilan aytilgan iborasi o’lim qo’rquvining shakllanishi va rivojlanishiga olib keldi.
Men uning qo’rquvini tasvirlab berishini va uni tasavvur qilishni so’radim. Va u uchun u bulutni osib qo’ydi va uni o’zining g’azablantirishi va xiralashishi bilan ezib tashladi. Tushuntirishdan so’ng, biz bu bulut buvisi, degan xulosaga keldik, u bolaligida qo’llarini beliga qo’ygan, go’yo uning ustiga osilib turgandek, uni qoralagan. Va bu uning uchun qo’rquvni anglash va rivojlantirishning birinchi bosqichi edi.
Qo’rquv, nima bo’lishidan qat’i nazar, bizga yordam beradi, rivojlanishimizga hissa qo’shadi, o’z imkoniyatlarini qayta ko’rib chiqadi, yangi bosqichga o’tadi, u orqali yashaymiz, kuchliroq bo’lamiz, yangi tajriba orttiramiz.
Yugurasizmi yoki hujum qilasizmi?
Biologik nuqtai nazardan, bir nechta xulq-atvor stereotiplari ajralib turadi – uchish, buzilish va tajovuzkor mudofaa (hujum). Ushbu stereotiplar yashash uchun etarli bo’lgan xulq-atvor turini shakllantirish va mustahkamlashga olib keladi. Psixologik nuqtai nazardan, qo’rquv bilan bevosita bog’liq bo’lgan ba’zi bir xulq-atvor turlari mavjud. Bunga qochish yoki har qanday yo’l bilan qo’rquvingiz bilan aloqa qilishdan qochish va “hujum” – yuzma-yuz uchrashish kiradi.
Qo’rquv bilan qanday kurashish mumkin? Buni qanday engish kerak? Avvalo, o’zingiz uchun qo’rquvni aniqlang, uning nomini aniqlang. Shuningdek, ushbu uchrashuvga mustaqil ravishda yoki boshqalarning yordami bilan tayyor bo’lish sharti bilan u bilan yuzma-yuz uchrashish kerak. Ertaklar qo’rquvni engishda bizga katta yordam beradi. Ular bizni ongsiz ravishda qo’rquv bilan qanday kurashishni o’rgatmoqdalar. Qo’rquvingizni tasvirlash eng samarali usullardan biridir. Qo’rquv qog’ozda ifodalanganida, endi u qadar qo’rqinchli ko’rinmaydi. Keyingi qadam ushbu rasmni o’zgartirish, ehtimol karikatura elementlarini qo’shish bo’lishi mumkin, bu esa uni kulish darajasiga o’tkazadi va shuning uchun uni nazorat qiladi. Va uning paydo bo’lishi holatlarida chizilgan rasmni ongli ravishda eslab qolish tashvish darajasini pasaytiradi. Yana bir muhim shart – bu qo’rquvning ildizlarini o’rganish.
Manba:b17.ru
