Germaniyadagi boshlang’ich maktab o’quvchilari ishtirokida o’tkazilgan eksperiment shuni ko’rsatdiki, sinflarda kundalik nafas olish amaliyoti tengdoshlar bilan qo’llab-quvvatlovchi munosabatlarni saqlashda samarali bo’lishi mumkin. Ushbu mashqlar o’g’il bolalarda emas, balki qizlarda ijtimoiy xulq-atvorni rag’batlantiradi. Biroq, bu ta’sir aralashuv tugaganidan besh oy o’tgach kamaydi. Maqola Mindfulness jurnalida chop etilgan .

Maktab o’quvchilari uchun ijtimoiy guruhlar, sport jamoalari, mehnat guruhlari va shunga o’xshash tengdoshlar yig’ilishlarining bir qismi bo’lish ularning farovonligi uchun juda muhimdir. Bu ularning akademik muvaffaqiyati uchun ham muhimdir. Shunga qaramay, sinfda yaxshi ijtimoiy uyg’unlikni rivojlantirish qiyin bo’lishi mumkin. Germaniyada olib borilgan keng qamrovli tadqiqot shuni ko’rsatdiki, boshlang’ich maktab o’quvchilarining 18 foizi ko’pincha sinfdoshlarining qo’rqitish va boshqa tajovuzkor xatti-harakatlaridan kelib chiqqan yoki yomonlashgan hissiy muammolarni boshdan kechiradi. Tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, tengdoshlarning qurboni bo’lish juda ko’p salbiy oqibatlarga olib keladi, jumladan, tashvish, maktab ishtirokining pasayishi va yomon o’quv samaradorligi.

Shuning uchun maktabda yaxshi shaxslararo munosabatlarni saqlash juda muhimdir. Shu maqsadda ijtimoiy xulq-atvor birinchi navbatda muhim ahamiyatga ega. Ijtimoiy xulq-atvor deganda boshqalarga foyda keltirishga qaratilgan ixtiyoriy harakatlar, masalan, yordam berish, ulashish va hamkorlik qilish tushuniladi. Bu xatti-harakat maktab muhitida juda muhim, chunki u ijobiy va qo’llab-quvvatlovchi jamiyatni rivojlantiradi, o’quvchilarning ijtimoiy va hissiy rivojlanishini oshiradi. Maktablarda ijtimoiy xulq-atvorni rag’batlantirish tengdoshlar bilan munosabatlarni yaxshilashga, zo’ravonlikni kamaytirishga va yanada inklyuziv muhitga olib kelishi mumkin.

Tadqiqot mualliflari Mariya fon Salisch va Katarina Voltmer o’qituvchi tomonidan olib borilgan “Nafas olish tanaffusi” deb nomlangan qisqa nafas olish mashqlarining bolalarning ijtimoiy xulq-atvoriga va ularning sinfdagi ijtimoiy iqlim haqidagi tasavvurlariga ta’sirini baholashni xohlashdi. Ularning taxminlari shundan iborat ediki, ushbu aralashuvga kiritilgan bolalar o’z sinfidagi tengdoshlari bilan munosabatlarni ko’proq qo’llab-quvvatlovchi deb bilishadi va sinfdoshlari aralashuvdan keyin ko’proq ijtimoiy harakat qilishlarini ta’kidlashadi.

Tadqiqotga Germaniyaning Quyi Saksoniya shtatidagi beshta boshlang‘ich maktabning bolalari va o‘qituvchilari, uchinchi va to‘rtinchi sinflardan jami 146 nafar ishtirokchi bolalar ishtirok etdi. Maktablar tasodifiy ravishda aralashuv yoki kutish ro’yxati guruhiga tayinlangan.

Talabalari aralashuv guruhiga tayinlangan ishtirokchi o’qituvchilar “Nafas olish tanaffusi” o’quv dasturi bilan tanishdilar va ular tashqi trener bilan qisqa muddatli ongni rivojlantirish treningidan o’tdilar. Ushbu trening oltita o’qituvchini qamrab oldi va uchta mashg’ulot va bir zukkolik kunini o’z ichiga oldi, jami 15 soat.

Nafas olish tanaffusi aralashuvi 10 hafta davom etdi. Interventsiya guruhidagi o’qituvchilarga har bir o’quv kunida o’z sinflari bilan kuniga uch martagacha nafas olish tanaffuslarini o’tkazish va o’quv dasturidagi 15 ta mashqdan qaysi birini qo’llaganligini yozib olish topshirildi. Shu bilan birga, kutish ro’yxatidagi o’qituvchilar kuniga uch marta o’z sinflariga rang berish mashqlarini kiritdilar.

Aralashuvdan oldin ham, keyin ham, kutish ro’yxati guruhi uchun mos keladigan 10 haftalik davrda ishtirok etuvchi bolalar o’zlarining ijtimoiy tengdoshlarini nomzod qilib ko’rsatishdi va planshetlarda to’ldirilgan onlayn so’rovlar orqali o’z sinflarida tengdoshlari bilan qo’llab-quvvatlovchi munosabatlar haqida hisobot berishdi. Tadqiqot yordamchilari so’rovlar bilan bog’liq har qanday texnik masalalarda yordam berishdi. Tadqiqot aralashuvdan besh oy o’tgach takrorlandi. Interventsiyadan so’ng, aralashuv guruhidagi bolalar nafas olish tanaffuslari haqida ham fikr-mulohazalarini bildirdilar.

O’qituvchilar o’z sinfidagi har bir bolaning ijtimoiy xulq-atvorini barcha uchta o’lchov nuqtasida baholadilar (oldin, keyin, 5 oydan keyin – kuchli va qiyin tomonlar so’rovi). Shuningdek, ular tadqiqot boshida zehnlilikni baholashni (besh qirrali onglilik so’rovi) yakunladilar. Tadqiqot davomida aralashuv guruhidagi o’qituvchilardan har bir maktab kuni uchun aralashuvni amalga oshirish kalendarini to’ldirish so’ralgan.

Natijalar shuni ko’rsatdiki, katta yoshdagi bolalar odatda sinfdagi iqlimni kamroq qo’llab-quvvatlovchi deb bilishadi. Aralashuvdan so’ng, aralashuv guruhining sinfdagi iqlim haqidagi tushunchasi o’zgarishsiz qoldi, kutish ro’yxati guruhida esa yomonlashdi.

Keyingi tahlillar shuni ko’rsatdiki, intervensiyadan so’ng, aralashuv guruhidagi qizlar, lekin o’g’il bolalar emas, kutish ro’yxatidagi qizlarga nisbatan tengdoshlari tomonidan tez-tez ijtimoiy manfaatdor sifatida ko’rsatilgan. Biroq, bu farqlar besh oylik kuzatuv natijasida yo’qoldi. Aralashuvdan qat’i nazar, qizlar o’g’il bolalarga qaraganda ko’proq ijtimoiy nomzodlarni oldilar. Aralashuv o’qituvchilarning reytinglariga ta’sir qilmadi; ular doimo qizlarni o’g’il bolalardan ko’ra yaxshiroq deb baholadilar.

“Ushbu tadqiqot shuni ko’rsatdiki, muntazam ravishda nafas olish mashqlarini bajarish boshlang’ich maktab qizlarining ijtimoiy xulq-atvorini yaxshilashi va ijtimoiy uzoqlashish kabi qiyin paytlarda tengdoshlari o’rtasida qo’llab-quvvatlovchi sinf muhitini barqarorlashtirish potentsialiga ega. Tengdoshlarining qo‘llab-quvvatlovchi xulq-atvoriga ega bo‘lish bolalarni (va o‘qituvchilarni) Nafas olish tanaffuslarini uzoq vaqt davomida sinf marosimi sifatida qabul qilish yaxshi fikr ekanligiga ishontirishi mumkin”, deb xulosa qildi tadqiqot mualliflari.

Tadqiqot maktab o‘quvchilarining tengdoshlari bilan munosabatlariga aqliy nafas olish mashqlarining ta’sirini yoritib beradi. Biroq, u ham e’tiborga olinishi kerak bo’lgan cheklovlarga ega. Ta’kidlash joizki, tadqiqot mualliflarining xabar berishicha, kutish ro’yxatidagi guruh bolalari nafas olish mashqlarini aralashuv guruhidagi bolalarga qaraganda ko’proq mustaqil ravishda bajarishgan. Bundan tashqari, tadqiqotchilar nafas olish tanaffusi aralashuvining sifatini o’zlari ham o’lchashga muvaffaq bo’lishdi, ammo hisobotlarga tayanishdi.

“ Kundalik nafas olish amaliyoti qizlarning ijtimoiy xulq-atvorini va uchinchi va toʻrtinchi sinf oʻquvchilarining tengdoshlari bilan qoʻllab-quvvatlovchi munosabatlarini mustahkamlaydi: tasodifiy nazorat ostidagi sinov ” maqolasi Mariya fon Salisch va Katharina Voltmer tomonidan yozilgan.