Izzattillo Islomov
Bolalar stereotiplar va naqshlarsiz dunyoga ochiq qarashadi. Bolalarning qiziqishi boy tasavvur bilan birgalikda butun syujetlarni o’ylab topishga, tanish narsalardan foydalanishning yangi usullarini ixtiro qilishga imkon beradi. Ular buni o’ynash uchun ishlatishadi, ammo bu g’oyalar yana bir narsaga aylanishi mumkin – bu fan va texnologiyalarga katta hissa. Siz faqat energiyani to’g’ri yo’naltirishingiz kerak.
Kognitiv jarayonlarning rivojlanishi faollikda sodir bo’ladi, shu bilan birga bizning qobiliyatlarimiz shakllanadi. Boshqa barcha narsalar teng bo’lib, bitta bola o’z iste’dodini rivojlantiradi, ikkinchisi esa tengdoshlaridan ajralib turmaydi, chunki har bir bola yangi ko’nikmalarni har xil yo’llar bilan ishlatadi. Bunday holda, kattalar tomonidan rag’batlantirish muhim rol o’ynaydi. Agar bola konstruktiv yoki vizual qobiliyatlarni namoyon qilsa va uning vakolati bo’lgan kattalar ushbu faoliyatni rag’batlantirmasa, u qiziqishni yo’qotadi. Bolalarda ijodiy fikrlashni qanday rivojlantirish mumkin va u nima uchun foydali bo’lishi mumkin?
Ijodkorlik va fikrlash
Ijodiy fikrlash – bu san’atga qiziqishning namoyon bo’lishi emas, oddiy narsalarga boshqacha qarash qobiliyatidir. Voyaga etgan kishi uchun bu kundalik yoki ish vazifalarini hal qilishda foydalidir, shuningdek hayotni soddalashtirishga, resurslarni to’g’ri taqsimlashga imkon beradi. Ushbu turdagi fikrlashni har qanday yoshda, ta’lim darajasi va faoliyat turidan qat’i nazar rivojlantirish mumkin. Ammo har qanday qobiliyat kabi, uni bolalikdan rivojlantirish osonroq bo’ladi, shunda u asta-sekin odat bo’lib qoladi.
Maktabgacha yoshda har qanday o’quv o’yinlari butun ko’nikma va malakalarni tayyorlashga qaratilgan. Ijodiy fikrlashni rivojlantirish uchun birinchi qadam bu tasavvurni rivojlantirishdir. Uning yangi narsalarni o’ylab topish istagini rag’batlantiring va bunga hissa qo’shing – birgalikda turli xil tadbirlarni o’rganing: rasm chizish, modellashtirish, qurilish, hikoyalar bilan chiqish.
Maktab o’quvchilari ilmiy fanlar bilan tanishadilar va qoidalar va formulalar bilan cheklangan o’quv dasturiga chuqurroq kirib boradilar. Bu vaqt ichida ijodiy fikringizdan chiqib ketish oson, shuning uchun bu erda qo’shimcha mashqlar yordam beradi. Masalan, miya hujumi texnikasi tasavvurga erkinlik beradi, fikrlash jarayonini rag’batlantiradi. U hatto kundalik yoki taxminiy vazifalarni bajarish uchun ham ishlatilishi mumkin. Oddiy topshiriq bilan chiqing – masalan, xonani qanday tezda tozalash kerak – va bolangizga ma’lum vaqt ichida iloji boricha ko’proq variantlarni taklif qilishiga ruxsat bering. Hatto eng ajoyib g’oyalar bo’lsin – uning tasavvurini cheklamang va barcha takliflarni yozib qo’ying. Keyin har bir variantni birgalikda qismlarga ajratib oling. Ushbu mashqlarning muntazam amaliyoti turli muammolarni hal qilish uchun yangi, yanada samarali usullarni izlash odatini rivojlantiradi.
Nazariya va amaliyot
Asrlar mobaynida odamlar doimo yangi yondashuvlarni izlashdi. Shu vaqt ichida ijodiy fikrlashni rag’batlantiradigan ko’plab texnikalar to’plandi. Masalan, miya hujumining aynan shu usuli aniq tasvirlangan amaliyotlardan biridir.
Manba: blog.wikium.ru
Behruzbek Hamidov
