Behruzbek Hamidov
Inqiroz psixologiyasi qiyin vaziyatda bo’lgan odamga tezkor psixologik yordam berishga qaratilgan. Bu uzoq muddatli psixologik shikastlanishning oldini olishga yordam beradi. Inqiroz – bu salbiy hodisani chidab bo’lmas qiyinchilik sifatida qabul qilish.
Inqiroz
U inson hayotida ham shaxsiy, ham ommaviy bo’lishi mumkin. Bunday travma odamning resurslarini tugashini anglatadi va shuning uchun u ma’lum bir vaziyatga dosh berolmaydi. Inqiroz ba’zi belgilarga ega, ularga quyidagilar kiradi:
- haddan tashqari sezgirlik;
- konsentratsiyani yo’qotish;
- kichik muammolarni ham uddalay olmaslik;
- uyqusizlik va ishtahaning etishmasligi;
- jismoniy kasallik;
- hissiy muammolar.
Har bir inson ushbu belgilarni alohida-alohida sezishi mumkin, ammo bu inqiroz uchun zarur shart emas. Ammo, agar siz barcha belgilarni birgalikda ko’rgan bo’lsangiz, yordam haqida o’ylashga arziydi.
Inqiroz psixologiyasining tamoyillari
5 ta asosiy printsip mavjud:
- mutaxassisning tezkor aralashuvi, chunki jabrlanuvchi destruktiv davolanishni qo’llashi mumkin;
- mijozni o’zini tartibga solishga yordam beradigan zarur vositalar bilan ta’minlash;
- mijozga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo’lish va uning his-tuyg’ulari haqida gaplashishi uchun uni yutib olish istagi;
- qo’zg’atilgan tuyg’ular orqali muammoni hal qilishda yordam berish;
- kelajakda u mustaqil ravishda qo’llashi mumkin bo’lgan usullarni mijozga taqdim etish.
Inqiroz psixologiyasi usullari
Inqirozli vaziyatlarda psixologlar qanday ishlaydi:
- Ma’lumot jabrlanuvchining ahvoli va uning boshqalar bilan munosabatlari to’g’risida to’planadi. Keyin olingan stress darajasi aniqlanadi va bemorning muammosi holati o’rganiladi.
- 7 bosqichni o’z ichiga olgan AST usuli qo’llaniladi. Birinchidan, maslahatchi inqiroz holatida bo’lgan yoki undan yangi chiqqan odamni baholashi kerak. Ikkinchi qadam, vaziyatni o’zi diqqat bilan o’rganib chiqishdir, shundan so’ng mutaxassis odam stressli vaziyatni engish uchun qanday usulni qo’llayotganini tushunishi kerak. To’rtinchi qadam – bemorning his-tuyg’ularini o’rganish, undan so’ng unga stressni engish strategiyalari taqdim etiladi. Keyinchalik, davolanish rejasi ishlab chiqiladi, keyingi uchrashuv tashkil etiladi.
- SAFER-R modeli 5 bosqichdan iborat bo’lib, avvalgi usul bilan birgalikda qo’llaniladi. Darhol bemor bilan tanishish va uning ruhiy holatini barqarorlashtirish bor. Keyin maslahatchi bemorning hikoyasini tinglaydi va keyin nima bo’lganini tushunishga yordam beradi. Keyin mutaxassis stressni yo’q qilish usulini tanlaydi. Yakuniy bosqichni konsultatsiya deb atash mumkin, unda odam odatdagi hayotiga qaytishi mumkinligi to’g’risida qaror qabul qilinadi.
- Lerner va Shelton inqiroz travmatizmini qanday davolash kerakligini aniqladilar. Birinchidan, xavfsizlikni baholash amalga oshiriladi, undan so’ng shikastlanish mexanizmlari o’rganiladi. Agar kerak bo’lsa, tibbiy mutaxassis bilan bog’lanishingiz kerak, shundan so’ng siz psixologik muammoni hal qilishingiz kerak. Keyin mijoz bilan o’zaro tushunishni o’rnatish, maslahatchi tomonidan qo’llab-quvvatlash, to’g’ri davolash usulini topish, shuningdek, bemorni normal hayotga qaytarish boshlanadi.
Manba:blog.wikium.ru
Izzattillo Islomov
