Har bir inson o’z fikriga ega va o’z qadr-qimmatini himoya qilishga moyildir. Biroq, suhbatdoshga nisbatan odamlar ko’pincha shafqatsizliklarni ko’rsatmaydilar. Shu munosabat bilan, odamlar suhbatdoshga nisbatan haqorat va hurmatsizlikni tan olishadi. Aksariyat odamlar buni e’tiborsiz qoldirmaydilar va nizolarga munosabat bildiradilar.

Konflikt genlari bu suhbatdoshga tegadigan va nizolarga olib keladigan aloqa elementlari. Bularga ma’lum harakatlar, so’zlar, iboralar va nutq uslublari kiradi. Konfliktli vaziyatlarning asosiy muammosi shundaki, ayrim shaxslar suhbatdoshlarini qanday xafa qilganliklarini sezmaydilar yoki bunga alohida ahamiyat bermaydilar. Buning sababi, ba’zilar vaziyatni odatiy deb hisoblab, hushyorlikni yo’qotib, undan qutulishadi. Ammo, agar suhbatdosh bunday xatti-harakatga yo’l qo’ymasa, unda mojaro yuzaga keladi. Voqealarning bunday rivojlanishi eskalatsiya deb ataladi.

O’zining manzilida haqoratni olgan kishi, huquqbuzarga javob berishga harakat qiladi, uni o’rniga qo’yadi. Shu munosabat bilan ziddiyat kuchayib bormoqda va suhbatdoshlar bir-birlarini qo’zg’ata boshladilar. Psixologiya mojarolardan qochishni va huquqbuzarlikka javob bermaslikni tavsiya qiladi, ammo aslida buni qilish qiyin.

Konfliktogenlarning quyidagi turlari mavjud:

1. Agressivlik – bu ma’lum bir vaziyatda o’z xohish-istaklarini qoniqtirmaslik natijasi bo’lgan xulq-atvor omilidir.
2. Ajoyiblikka intilish – bu odam boshqalardan yaxshiroq bo’lishni xohlaydigan fazilat, boshqalarning qadr-qimmatini har tomonlama pasaytiradi.
3. Xudbinlik – bu odamning o’ziga xos ehtiyojlari, boshqa odamning manfaatlaridan yuqori bo’lgan fazilati. Xudbinlikni haqli ravishda yashirin tajovuzning sinonimi deb hisoblash mumkin.
4. Qoidalarni buzish – konflikt generatorlarining eng mashhur turi. Masalan, o’spirinlar taqiqlangan va haddan tashqari narsa qilishni xohlaganlarida.
5. Noqulay vaziyatlar majmuasi yoqimsiz yangiliklarni nazarda tutadi.

Qarama-qarshiliklarni bartaraf etish bo’yicha tavsiyalar

Eskalatsiya qonuniga ko’ra mojarodan butunlay qochib qutula olmaydi. Atrofdagi odamlar bilan qanday munosabatda bo’lishni o’rganish uchun siz ziddiyatlarni qanday qilib yo’q qilishni o’rganishingiz kerak. Bu quyidagilarni talab qiladi:

1. Konfliktogenlarni zararsizlantirish.
2. Kontaktlar paydo bo’lganda muloqotda harakatsizlikni ko’rsating yoki suhbatdoshni xafa qilishni boshida to’xtatishga harakat qiling.
3. Suhbatdoshni tushunishga harakat qiling.
4. Dialogga tushunarli so’zlar va iboralarni qo’shing.
5. Jamoaviy muloqotning do’stona shaklidan foydalaning va barchaga xushmuomalalik bilan munosabatda bo’ling.
6. Chet elliklar ishtirokida suhbatdoshga baholash bo’yicha tavsiyalar bermang.
7. Suhbatdoshga o’zlarini dialogda ifoda etish imkoniyatini bering.
8. O’zingizning ijobiy va salbiy tomonlaringiz haqida mubolag’asiz va kamsitmasdan gapiring.
9. Kamtarlik muhim boylik ekanligini unutmang.

Inson ziddiyatlarni cheklashni o’rganishi kerak.

Manba: blog.wikium.ru