Behruzbek Hamidov
Bizning fikrlash jarayoni hech qachon to’xtamaydi, hatto tushida ham miya juda ko’p ma’lumotlarni qayta ishlaydi. Biz biron bir faoliyatga e’tibor qaratganimizda, orqa fon doimo boshqa narsa haqida o’ylayotganini sezmaymiz. Va yotishdan oldin, biz dam olishni va hech narsa haqida o’ylamaslikni xohlaganimizda, fikrlar oqimi aniq eshitiladi. Bundan tashqari, ko’pincha bu fikrlar yomon, bezovta qiluvchi yoki hayotdagi noqulay daqiqalar bilan bog’liq. Ushbu jarayonni boshqarish mumkinmi va qanday qilib?
Fikrlash mavjud bo’lgan barcha ma’lumotlarni qayta ishlash funktsiyasini bajaradi, bu kelajakda foydalanish uchun tajriba to’plashdir. Shuning uchun har qanday, shu jumladan salbiy fikrlar, tahlil va natijada, qarorlarimiz va harakatlarimizning kiruvchi oqibatlarining oldini olish bilan bog’liq. Ularning qo’rquv, vahima, doimiy xavotirga aylanishiga yo’l qo’ymaslik muhimdir. Buning uchun siz ataylab mulohaza yuritishingiz, qarorlaringizni ko’rib chiqishingiz, har bir vaziyatdan mantiqiy xulosalar chiqarishingiz kerak.
Tez fokuslar
Agar qayg’uli fikrlar sizni shu qadar mag’lub etadiki, bu sizning kayfiyatingizni buzadi, ish unumdorligini pasaytiradi va tom ma’noda sizni falaj qiladi, deb bilsangiz, e’tiboringizni o’zgartiring. Hozirda har birimiz biron bir narsa haqida o’ylayotganimizni sezmasligimiz uchun maftunkor mashg’ulotlar mavjud:
- ijodiy xobbi,
- kitob o’qish,
- ajoyib filmni tomosha qilish,
- do’stlar bilan suhbatlashish,
- sport yoki o’yinlar.
Fikr intruziv bo’lib qolsa, hatto u oqilona tuyulsa ham – masalan, yaqinlaringiz uchun tashvishlar, keyin uni diqqat bilan ko’rib chiqish kerak. Sizni nima bezovta qilayotganini aniqlash uchun tajribalaringizni yozing. Bunday vaziyatda qanday yordam berishingizni o’ylab ko’ring, qo’rqadigan mumkin bo’lgan oqibatlarning oldini oling.
Kundalik amaliyot
Siz yomon fikrlardan butunlay xalos bo’lolmaysiz va bu zarur emas. Axir ular vaziyatlarni tanqidiy baholashga, oqibatlarini bashorat qilishga yordam beradi. Ammo ular bizni egallab olmasliklari uchun ularni boshqarish mumkin.
- Boshqalar uchun o’ylamang. Masalan, kimdir sizga yomon munosabatda bo’lganda, uni shaxsan qabul qilmang. Odamdan nima yomonligini so’rash yaxshidir, ehtimol siz bir-biringizni noto’g’ri tushungansiz. U shunchaki yomon kunni boshdan kechirishi mumkin, siz esa joyingiz yo’q.
- O’zingizni ijobiy tomondan o’rab oling. Quvnoq odamlar bilan suhbatlashing, filmlar tomosha qiling va baxtli yakunlar bilan kitoblarni o’qing, kichik narsalardan zavqlaning. Ijobiy fikrlash odatini rivojlantirib, siz o’z fikrlaringizni boshqa yo’nalishda qayta tiklaysiz. Va bilasizki, fikrlar moddiydir, shuning uchun u umuman hayotingizga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.
- Minnatdor bo’ling. Minnatdorchilikni his qilish juda kuchli psixologik hiyla-nayrangdir. O’zingiz egalik qilgan narsangizni, sizni qanday odamlar o’rab olishini, hamma narsa qanchalik yomon bo’lishi mumkinligini anglash (va ba’zilari bunga ega), “hamma narsa yomon” degan tuyg’udan xalos bo’ladi. Bu sizga bor narsadan zavq olishga yordam beradi.
- Shikoyatlarni qoldiring. Biz qancha shikoyat qilsak (hatto o’zimizga ham), muammolarga shunchalik katta ahamiyat beramiz. Agar ular juda kichik bo’lsa ham. O’zimizga achinish bizni rag’batlantirmaydi, faqat axloqiy kuchni olib qo’yadi.
- Taqqoslamang. Ijtimoiy tarmoqlarda ideal hayotning fotosuratlari atrofida bo’lganida yoki kimdir doimo u bilan hamma narsa qanchalik buyukligini aytib berganda, salbiy narsalarga berilish juda oson. Birinchidan, siz ishning haqiqiy holatini hech qachon bilib olmaysiz – bu hamma narsa shunchalik yaxshi va bu kabi natijalar uchun odam nimani boshdan kechirgan. Ikkinchidan, shaxsiy o’sish jarayonini baholash uchun o’zingizni faqat avvalgisiga taqqoslashingiz kerak.
- Xotiralarni saqlang. Hayotning muhim voqealarini aks ettiruvchi fotosuratlar va videolar bu erga qisqa vaqtga qaytish va yana o’sha ijobiy holatni qayta tiklashning bir usuli. Albomlarni ko’rib chiqing, do’stlaringiz bilan suhbatda kulgili voqealarni eslang.
- Tuyg’ularingizni boshqaring. Bizning harakatlarimiz motivlarini anglay olmaslik, biz qarorlarimiz natijalari va harakatlarimiz oqibatlarini yoqtirmasligimizga olib keladi. O’zingizning his-tuyg’ularingizni va his-tuyg’ularingizni boshqarish uchun hissiy aql-idrokni rivojlantiring va ularga eng yaxshi ta’sir qilishlariga yo’l qo’ymang, ayniqsa stressli vaziyatlarda.
Rohatlaning
Agar siz barcha tavsiyalarga amal qilsangiz va kun davomida imkon qadar ijobiy tursangiz ham, salbiy fikrlar yotishdan oldin bizni ushlab turishi mumkin. Bu yarim uyqu holatida biz endi miyaning ishini to’liq nazorat qila olmasligimiz bilan bog’liq, ammo u analitik faoliyatini davom ettiradi. Bizda hali ham stress kuchayadi va u uyqu bilan bog’liq muammolarni keltirib chiqaradi. Yig’ilgan stressni qanday olib tashlashni, qiyin vaziyatlarda tezda tinchlanishni va uyqudagi muammolardan xalos bo’lishni o’rganish uchun siz muntazam ravishda miyani zararsizlantirishni amalga oshirishingiz kerak.
Manba: blog.wikium.ru
Izzattillo Islomov
