Nega tashvishlanamiz va uni qanday yengishimiz mumkin?

Xavotirlik zamonaviy dunyoda haqiqiy muammo. Bizning davrimizdagi deyarli har bir inson vaqti-vaqti bilan tashvish, noaniqlik hissi, noaniq xavf xavotirlari, salbiy hodisalarni depressiv kutishidan shikoyat qiladi. Nima uchun bunday holatlar tez-tez sodir bo’la boshladi? Nega tashvishlanamiz, uning sabablari nimada? Keling, buni tushunishga harakat qilaylik.

Xavotirga soladigan narsa nima?

Ko’p jihatdan tashvish inson yashaydigan muhit bilan bog’liq. Bizning farovonligimiz, farovonligimiz va xavfsizligimiz bunga bog’liq. Va boylik darajasi va aqliy muammolar soni o’rtasida to’g’ridan-to’g’ri bog’liqlik mavjud. Ushbu nazariyaning to’g’riligiga ishonch hosil qilish uchun turli mamlakatlarda o’z joniga qasd qilish darajasini tahlil qilish kifoya. Qaerda o’rtacha aholi yashasa, u boyroq va ko’proq himoyalangan va o’z joniga qasd qilishlar kamroq. Ya’ni, tashvish haqidagi savolga javobni atrofimizdagidek, miyamizning ishida ham izlash kerak. Qizig’i shundaki, hozir mo’l-ko’lchilik davrida odamlarda ruhiy muammolar tez-tez uchraydi.

Ko’plik va aqlning yoshi

Farovonlik davri o’z hayot qoidalarini belgilaydi. Inson juda ko’p narsalarni ishlab chiqaradi. Ularning ko’pi bizga kerak emas, hech bo’lmaganda bunday miqdorda emas. Kundalik hayotda faol foydalanadigan ba’zi mahsulotlar zararli hisoblanadi. Bu nafaqat spirtli ichimliklar, sigaretalar va soda uchun qo’llaniladi. Siz supermarketlarning javonlarida turgan mahsulotlarning tarkibini har qanday holatda ham iste’mol qilinmasligiga ishonch hosil qilish uchun qarashingiz kerak. Ammo ko’p odamlar o’z hayotlarini ushbu mahsulotlarsiz tasavvur qila olmaydilar.

Xuddi shu narsa texnologiyaga tegishli. Biz ko’pincha umuman kerak bo’lmagan funksiyalar uchun ortiqcha to’lovlarni amalga oshiramiz, yangi telefon modelini sotib olamiz, garchi eskisi hanuzgacha muvaffaqiyatli ishlamoqda. Masalan, televizorlarda 4 va 8K o’lchamlari, inson ko’zi umuman ushlamaydi. Shuningdek, biz juda katta transport vositalarining tezligiga muhtoj emasmiz. Ro’yxat davom etishi mumkin. Ammo, agar siz unga qarasangiz, bu mo’l-ko’llik davri muammolarining aksariyatini ortiqcha sabab bo’lgan.

Aql mo’l-ko’llik davriga moslashtirilmagan. Bu har doim ham shunday emas edi. Barcha mamlakatlarda mo’l-ko’lchilik davri turli davrlarda boshlangan. Qo’shma Shtatlarga kelsak, bu erda u 50-yillarda boshlangan. Ammo Rossiyada mo’l-ko’lchilik bir necha o’n yillar o’tgach, taxminan 2000-yillarda boshlandi. Ushbu davrga qadar ko’pchilik odamlar yangi telefon modellari orasida tanlov qilishlari shart emas edi, lekin shunchaki omon qolishdi. Asta-sekin, qattiq mehnat va doimiy kurash bilan oziq-ovqat olish zarurati yo’qoldi. Ma’lum bo’lishicha, inson ongi mo’l-ko’lchilik davrida yashashga unchalik moslashgan emas.

Atrofimizdagi haddan tashqari haddan tashqari ko’p narsalar tufayli doimiy ravishda foydasizlik, ruhiy tushkunlik, yolg’izlik hissi mavjud. Nima uchun bu sodir bo’layapti? Omon qolish zarurati yo’qolgach, inson hayotning mazmuni kabi falsafiy tushunchalar to’g’risida faol o’ylay boshladi. Borliq ma’nosini topolmay, odam darhol noaniqlik va noaniqlik holatiga tushadi. Va shuning uchun doimiy tashvish hissi.

Ularning aytishicha, aql har qanday sharoitga moslashishga imkon beradi. Ammo atrofda mo’l-ko’lchilik sharoitida moslashish juda qiyin. Bu erda biz endi dunyoga moslashmayapmiz, aksincha, dunyo bizga moslashmoqda. Dunyo katta va murakkablashdi, juda kam muammolar va ko’proq ma’lumotlar mavjud. Bunday sharoitda ong ortiqcha narsani sezadi. U uchun ulkan ma’lumot oqimini qayta ishlash, shuningdek zamonaviy mo’l-ko’llik sharoitlariga bardosh berish tobora qiyinlashmoqda.

Jon Kalxun tomonidan

Yaqin kelajakda bizni nima kutmoqda? Olimlar ko’pincha buni kutishga harakat qilishadi. Ilmiy fantastikada ular qanday qilib robotlar hamma narsaga javobgar ekanliklarini, barcha ishlarni bajarishini, tortishish kabi kasalliklar mag’lub qilinishini namoyish etadi. Bu hamma narsa etarli bo’lgan ideal muhit bo’lib tuyuladi, ammo baxtli odamlar kam. Amerikalik etolog Jon Kalxunning qiziqarli tajribasini esga olish kerak. U “sichqon jannatini” yaratdi, u erda sichqonlarni kerakli narsalar bilan ta’minladi. Ma’lum bo’lishicha, bunday sharoitda sichqonlar hayotga qiziqishni yo’qota boshladilar, hatto ko’payishni to’xtatdilar. Ushbu tajriba shuni ko’rsatadiki, haqiqatan ham farovonlik va tashvish darajalari o’rtasida bog’liqlik mavjud.

Albatta, ushbu tajriba natijalarini odamlarga qo’llash umuman to’g’ri emas. Biroq, hayvonlar miyasi, odamlar singari, omon qolish istagi uchun dastlab “o’tkirlashadi”. Sichqonlar hayot, ovqatlanish uchun shart topishi kerak. Agar ular tom ma’noda hamma narsani, hatto undan ham ko’proq narsani olishsa, ular hayotga va uning davomiyligiga kamroq qiziqishadi. Odamlarda ham shunday bo’ladi: agar siz tirik qolish haqida o’ylashingiz, qiyin masalalarni hal qilishingiz, hamma narsa mavjud bo’lganda va biror narsa olishga intilishingizga hojat bo’lmasa, ong buning uchun mo’ljallangan energiyani sarf qilmaydi va shu bilan birga tashvish, melankoli , depressiya paydo bo’ladi. Shuning uchun odamlar bezovtalanishadi.

Xavotirni qanday kamaytirish mumkin?

Agar aql muayyan muammolarni hal qilish uchun zarur bo’lishni to’xtatsa, u holda bu og’ir yukga aylanadi. Sarflanmagan ichki energiya shunchaki uni yo’q qilishi mumkin.

Zigmund Freyd ta’kidlaganidek, agar jinsiy energiya to’g’ridan-to’g’ri chiqishni topmasa, u holda u boshqa yo’nalishga yo’naltiriladi. Inson o’zini bu holatda ilmda, sportda yoki ijodda anglaydi. Agar energiya chiqish yo’lini topmasa, unda bu tashvish, nevrozlar, vahima qo’zg’ashlariga olib keladi.

Shuning uchun ham sabab bor. Agar u tirik qolish masalalari bilan shug’ullanishning hojati bo’lmasa, unda jiddiy aqliy faoliyatni talab qiladigan ishni qilish kerak. Xavotirning paydo bo’lishi, o’z ongingizga g’amxo’rlik qilish vaqti kelgani va unga kuchni harakatga yo’naltirishga imkon berishiga ishora qilishi kerak.

Manba: blog.wikium.ru