Inson tanlov va qaror qabul qilish zarurati bilan duch kelganda, u har xil fikrlash turlaridan foydalanadi. Bir turi noto’g’ri fikrga olib keladi, ikkinchisi ma’lum dalillar yordamida rasmni aniqroq ko’rishga yordam beradi. Fikrlashning ikkinchi turi diskursivdir. Ushbu maqolada ushbu fikrlashning xususiyatlari va uning kundalik hayotda yordam berish-qilmasligi haqida bilib olasiz.

Diskursiv fikrlashning mohiyati

Lotin tilidan tarjima qilingan diskursiv fikrlash fikr yuritishni anglatadi. Psixologiyada diskursiv fikrlash bilan bir vaqtning o’zida muammoni qanday hal qilishning bir nechta variantlari ko’rib chiqiladi. Qaror bir-biridan kelib chiqadigan xulosalarga asoslanadi, shu bilan bog’liq holda shaxs xulosa qiladi. Diskursiv fikrlashda odam ko’pincha o’zi bilan suhbatlashadi, hayotiy tajribasiga ko’ra ma’lum bir harakat rejasini tuzadi.

Diskursiv fikrlash shakllari

Diskursiv fikrlashning 2 turi mavjud – deduktiv va induktiv. Bu ikki tur bir-biriga mutlaqo ziddir, chunki birinchisi mantiqqa asoslangan, ikkinchisi intuitiv. Shunisi e’tiborga loyiqki, induktiv fikrlash bilan xulosa odamga mutlaqo to’satdan keladi va aksariyat hollarda shaxs hatto nima uchun bunday qilganini tushuntirib berolmaydi.

Misol tariqasida biz Sherlok Xolmsning xarakterini olishimiz mumkin, chunki unda barcha fikrlash turlari yaxshi rivojlanganligi sababli barcha vazifalarni osonlikcha uddalagan. U induksiyadan deduksiyaga osonlikcha o’tishi mumkin edi.

Diskursiv fikrlashni rivojlantirish

Ushbu turdagi fikrlashni o’zingizda rivojlantirish uchun mantiq va hayot tajribasidan foydalangan holda o’zingiz uchun eng maqbul variantni tanlashingiz kerak. Induktiv usulda muhim ko’nikma to’g’ri xulosalarni shakllantirishdir. Noto’g’ri hukmlardan qochish uchun quyidagilar kerak:

• xolis bo’lish, ba’zi bir ob’ekt yoki hodisalarni kuzatib borish, shuningdek taxminlarga asoslanib xulosa qilmaslik;
• har doim keladigan ma’lumotlarni tahlil qilish, o’xshashlik, farq va naqshlarni izlash;
• yaxshilab o’ylab ko’rgandan so’ng, o’zingizning xulosangizni chiqaring.

Induktiv usul

Induktiv fikrlash bilan siz odamlarni o’zingizga osonlikcha jalb qilishingiz mumkin. Odamni harakatga undash uchun ekstrapolyatsiyadan foydalaning. Masalan, agar sizning farzandingiz xonasida narsalarni tartibga solishdan bosh tortsa, siz uni eng xushomadgo’y so’zlar bilan haqorat qilmasligingiz kerak. Eng yaxshisi, uning o’rtoqlari uzoq vaqtdan buyon o’zlarini buyurtma qilishga odatlanib qolganligini aytish va unga ham buni o’rganish yaxshi bo’lar edi. Shuningdek, suhbat davomida zudlik bilan dalillardan foydalaning va shundan so’ng xulosaga keling, aks holda suhbatdoshingiz siz bilan shunchaki tortishuvni boshlaydi.

Deduktiv usul

Siz o’zingizning xulosalaringizni chiqarib, tasdiqlangan faktlar tufayli diskussion fikrlashni deduksiya yordamida rivojlantirishingiz mumkin. Masalan, agar kiringiz balkoningizda quriydigan bo’lsa va to’satdan tashqarida yomg’ir bo’roni boshlasa, quritilgan kir yana namlanadi degan fikr xayolingizga keladi. Shunday qilib, siz balkondan kirlarni eng qisqa vaqt ichida olib tashlash va uyga olib kelish kerak degan xulosaga kelasiz.

Manba : https://blog.wikium.ru/