Behruzbek Hamidov
Zamonaviy tez o’zgaruvchan dunyoda axborot hajmi doimiy ravishda o’sib boradi. Bu nimaga olib keladi? Ushbu fonda yuzaga keladigan asosiy muammo – ilgari olingan bilimlarning qadrsizlanishi. Bu nimani anglatadi? Bu qanchalik xavfli va nimaga olib kelishi mumkin? Keling, buni aniqlaymiz.
Axborotning o’sish sur’ati
Statistika har doim dunyodagi ma’lumotlarning miqdori va o’sish sur’atlarini o’rganib kelgan. Masalan, 1750 yilda ma’lum bo’lgan ma’lumotlarga ko’ra, ma’lumotlarning birinchi ikki barobar ko’payishi inson hayotining barcha sohalarida sodir bo’lgan. Axborot hajmi 1900 yilda ikkinchi marta ikki baravar oshdi. 50 yildan so’ng, uchinchi marta ikki baravar ko’paydi, so’ngra har 10, 5 yilda bir marta ma’lumot miqdori ikki baravar ko’payadi. 1998 yildan 2003 yilgacha bo’lgan davrda, insoniyatning butun oldingi tarixiga qaraganda ko’proq ma’lumotlar yaratilgan! Va 2020 yilda, dunyo har kuni o’zgarib turganda, ma’lumotlarning ikki barobar ko’payishi har 2 oyda sodir bo’ladi! Ko’tarilish tezligini tasavvur qiling! Inson hayotining barcha sohalarida ma’lumotlarning bu keskin o’sishi yomon oqibatlarga olib keladi.
Bilimning eskirishi
Dunyo juda tez o’zgarib bormoqda va zamonaviy jamiyatda qanday qilib omon qolish masalasi dolzarb bo’lib qolmoqda. Amerikalik olimlar uzoq vaqtdan beri “vakolatli yarim umr” atamasini ishlab chiqdilar. Bu mutaxassis bilimining eskirishi uchun o’lchov birligini anglatadi. Dunyoda ma’lumot qancha ko’p bo’lsa, bilimlarning hayot aylanishi shunchalik qisqaradi. Ushbu atama universitetni tugatgandan so’ng vaqtni anglatadi, qachonki ma’lumot doimiy ravishda o’zgarib turishi sababli olingan bilimlarning eskirishi natijasida mutaxassisning vakolati 50% ga kamayadi.
Bugungi kunda standart ta’lim tizimi o’tmish mutaxassislarini tayyorlamoqda: universitet bitiruvchisi samarasiz texnologiyalar va usullardan foydalanadi. Masalan, amerikalik tadqiqotchilarning ma’lumotlarini olaylik:
- 1940 yilda ishlab chiqarilgan muhandisning bilimlarining eskirishi 12 yilga to’g’ri keldi;
- 1960 yil bitiruvchisi haqidagi bilim 8-10 yildan so’ng eskirgan;
- 1970 yilda bilimlarning eskirishi 4-5 yil ichida yuz berdi;
- 2000 yil bitiruvchisining bilimi 2-3 yil ichida eskirgan.
2020 yilgi universitet bitiruvchisining bilimlari qanchalik tez o’z ahamiyatini yo’qotishini tasavvur qilish oson, agar har 2 oyda ma’lumotlar ikki baravar ko’payib ketsa!
“Axborot shovqini” ning o’sishi
Shuni anglash kerakki, tez o’zgarib turadigan dunyoda ma’lumotlarning bunday ko’payishi bilan “axborot shovqini” deb ham ataladigan narsa ko’payadi – ishda va hayotda keraksiz ishonchsiz bilimlar. Ushbu axlat axlati sizni adashtiradi, haqiqatan ham foydali va kerakli ma’lumotlarni olishingizga to’sqinlik qiladi. Bu shuningdek, stressni kuchaytiradi. Axir, odam ortiqcha miqdorni kerakli narsalardan ajratishga harakat qilganda, miyaga yuk ortadi, charchoq va stress kuchayadi. Vaqt o’tishi bilan to’plangan stress har xil somatik kasalliklarga olib keladi. Inson psixikasi ham, tanasi ham zarar ko’radi.
Doimiy ravishda o’zgarib turadigan dunyoda qanday qilib omon qolish mumkin?
Avvalo, siz dunyoning o’ziga xos rasmiga ega bo’lishingiz va undagi rolingizni tasavvur qilishingiz kerak. Siz televizor, ijtimoiy tarmoqlar, bosma ommaviy axborot vositalari juda ko’p keraksiz ma’lumotlarni, inson ongiga salbiy ta’sir ko’rsatadigan yolg’on ma’lumotlarni taqdim etishini tushunishingiz kerak. Shuning uchun o’zingiz uchun kerakli ma’lumotlarni tanlashni va keraksiz narsalarni qanday qilib tashlashni o’rganish kerak.
Har bir inson aniq shakllangan maqsad va vazifalarni, hayot rejalarini tuzishi kerak. Shunda u axborot oqimini tushunishi va o’zi uchun kerakli narsani tanlashi mumkin bo’ladi. O’zingizga yoqadigan, ehtiyojlarni qondirish uchun kerakli resurslarni ta’minlaydigan va muvaffaqiyatga olib boradigan ishni qilish kerak. Siz ijtimoiy tarmoqlardan butunlay voz kechmasligingiz va o’zingizni dunyo yangiliklaridan abstrakt qilmasligingiz kerak, ammo buning uchun vaqtni aniqlab olishingiz va unga to’liq singib ketmasligingiz kerak. Maqsadlarga erishishda davom etishingiz va dam olish uchun etarli vaqt sarflashingiz kerak.
Miyangizni ma’lumot bilan ortiqcha yuklamang, ayniqsa, hozir uning hajmi tez o’sayotgan paytda. O’zingizni rivojlantirish bilan shug’ullaning, yangi foydali bilimlarga ega bo’ling, kasbiy malakangizni kengaytiring va keraksiz narsalar bilan chalg’imasdan maqsadlaringizga boring
Manba: blog.wikium.ru
Izzattillo Islomov
